جایگاه معماری در بسط تفکر توحیدی از منظر فقه و فلسفه سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری فلسفه سیاسی اسلامی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی «ره»

چکیده

تببین جایگاه معماری در بسط تفکر توحیدی آن هم از منظر فقه  و فلسفه سیاسی هرچند بدیع به نظر آید با این همه اما قدمتی کهن در متون فقهی و فلسفه سیاسی دارد. مدینه یا شهر در فلسفه سیاسی اسلامی، تنها مکان مادی حیات بشر نبوده بلکه منظومه‌ای از ارتباطات مادّی است که مبتنی بر نوعی تفکر، اندیشه و معرفت است. فیلسوف سیاسی که رسالت تعیین اولویت و تقدم ارزش‌ها بر یکدیگر را به عهده ‌دارد، بسته به اهمیت دادن به هرکدام از ارزش‌های اساسی موردنظر خویش، به توصیه پیرامون ساماندهی امور مادی شهر و شهرسازی همت خواهد گمارد.
فیلسوف سیاسی اسلامی به‌رغم آن‌که با نگاه توحیدی به تأسیس جامعه و تبیین ارکان آن، از سبب اول تا رئیس اول و سایر اعضاء مدینه می‌پردازد، آنگاه‌که سخن از کیفیت افعال و تطابق آن با مقاصد شارع و غایات جامعه است، سخن از «صناعت فقه» به میان می‌آورد.  این بیان حاکی از نگاهی توحیدی از ابتدای تأسیس مدینه تا رسوخ این نگاه در تمامی لایه‌‌های آن است. در این مقاله تلاش بر این است تا ضمن تبیین جایگاه معماری و اهمیت آن در نگاه فیلسوفان سیاسی، ظرفیت آن در بسط تفکر توحیدی و نقش فقه در این رسالت را در حوزه تمدن اسلامی مورد بررسی قرار دهیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The place of architecture in the development of monotheistic thought from the perspective of jurisprudence and political philosophy

نویسنده [English]

  • Mehdi Taheri
Ph.D in Islamic Political Philosophy, Imam Khomeini Educational and Research Institute
چکیده [English]

Explaining the place of architecture in the development of monotheistic thought from the perspective of jurisprudence and political philosophy, although it seems original, nevertheless has an ancient history in jurisprudential texts and political philosophy. Medina or city in Islamic political philosophy is not only the material place of human life but also a system of material relations that is based on a kind of thinking, thought and knowledge. The political philosopher who has the mission of determining the priority and precedence of values ​​over each other, depending on the importance of each of his basic values, will try to advise on organizing the material affairs of the city and urban planning.
The Islamic political philosopher, despite his monotheistic view of the establishment of society and the explanation of its principals, from the first cause to the first president and other members of Medina, when it comes to the quality of actions and their conformity with the religion’s intentions and goals of society, speaks of "industrial jurisprudence". This statement indicates a monotheistic view from the beginning of the founding of Medina to the spreading of this view in all the aspects of the city life. In this article, while explaining the position of architecture and its importance in the eyes of political philosophers, we try to examine its capacity in the development of monotheistic thinking and the role of jurisprudence in this mission in the field of Islamic civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oneness
  • Thinking
  • Architecture
  • Political philosophy
  • jurisprudence
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌خلدون، عبدالرحمن(1345)، مقدمه ابن خلدون، ترجمه: محمدپروین گنابادی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  3. افلاطون(1380)، دوره آثار افلاطون، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران، خوارزمی.
  4. امام خمینی(1379)، تحریرالوسیلة، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی قدس سره.
  5. امام خامنه‌ای، سید علی(1393)، طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، تهران، صهبا، چ چهارم.
  6. حسینى‏ عاملى، جواد بن محمد(1419 ه ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة( ط- الحدیثة)، محقق / مصحح: شیخ محمد باقر خالصى‏،  ‏قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول ‏.
  7. حلی اسدى، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه حلی)( 1413 ه ق)،‏ قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول ‏.
  8. ــــــــــ (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیّة على مذهب الإمامیّة، محقق: ابراهیم بهادری، قم، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام.
  9. ـــــــــــ (1379)، منهاج الکرامة فی معرفة الإمامة، مشهد، مؤسسة عاشورا.

10. ـــــــــــ (1413 ه ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، ‏قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم ‏.

11. حلی، جعفربن‌حسن(1408ق)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، مصحح و محقق عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، مؤسسه اسماعیلیان.

12. خسرو، غلامعلی(1372)، شناخت انواع اجتماعات از دیدگاه فارابی و ابن خلدون، تهران، اطلاعات.

13. طاهری، مهدی، و محمدجواد نوروزی(1397)، تحلیل تمدن اسلامی در رویکردهای توصیفی و هنجاری، مندرج در مجموعه مقالات دومین هفته علمی تمدن نوین اسلامی، جلد سوم: چیستی و ماهیت تمدن نوین اسلامی، تهران، اوقاف و امور خیریه.

14. طلا مینایی، اصغر(1356)، هنر، علم و معماری، تهران، دانشگاه تهران.

15. طوسی، خواجه‌نصیرالدین(1369)، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران، خوارزمی.

16. عاملى، زین الدین بن على بن احمد (شهید ثانى)( 1410 ه ق)،  الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (ط-الحدیثة)، قم، کتابفروشى داورى‏، چاپ اول ‏.

17. عاملی، محمد بن مکی (‌شهید اول)( 1419ق)، ذکری الشیعة فی احکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام.

18. فارابی، أبونصر(1996م)، آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها، قدّم له و علّق علیه و شرحه الدکتور علی بوملحم، بیروت: دار و مکتبة الهلال، الطبعة الاوّلی.

19. ـــــــــــ (1364)، احصاء العلوم، ترجمه حسین خدیوجم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.

20. ـــــــــــ (1996 م‏)، ‏احصاء العلوم‏، مقدمه و شرح از دکتر على بو ملحم‏، بیروت، مکتبة الهلال.

21. ـــــــــــ (‌1371)، التعلیقات، چاپ شده در فارابی، التنبیه علی السبیل السعاده و التعلیقات و رسالتان فلسفیتان، تحقیق جعفر آل یاسین، تهران، حکمت.

22. ـــــــــــ (1371)، التنبیه على سبیل السعادة، تهران، حکمت.

23. ـــــــــــ (1995 الف)، السیاسة المدنیة، قدّم له و علّق علیه و شرحه الدکتور علی بوملحم، الطبعة الاوّلی، بیروت، دار و مکتبة الهلال.

24. ـــــــــــ (1986م)، الملة و نصوص أخری، تحقیق محسن مهدی، بیروت: دارالمشرق، الطبعة الثانیة.

25. ـــــــــــ (1995ب)، تحصیل السعادة، قدم له و علق علیه و شرحه الدکتور علی بوملحم، بیروت، دارالهلال.

26. ـــــــــــ (2006م)، رسالة فی السیاسة، تقدیم و ضبط و تعلیق، علی محمد إسبر، دمشق.

27. ـــــــــــ(1405ق)، فصول منتزعه، حقّقه و قدم له و علّق علیه الدکتور فوزی متری نجّار، بیروت، دارالمشرق.

28. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1429ق.)، الکافی، قم، دار الحدیث، چاپ اول، ‏15جلد.

29. کونل،‌ ارنست(1355)، هنر اسلامی، ترجمه هوشنگ طاهری، تهران، ‌طوس، چاپ دوم.

30. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى(1403 ق)، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ط - بیروت)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم.

31. محدثی، جواد(1376)، هنر در قلمرو مکتب، قم،‌ دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

32. محمدی ری‌شهری، محمد(1385)، میزان الحکمة، قم دارالحدیث.

33. مددپور، محمد(1384)، حکمت اُنسی و زیبایی‌شناسی هنر اسلامی، تهران، سوره مهر.

34. مرکز مطالعات و پژوهش‌های راهبردی وزارت ورزش و جوانان(1391)، روایت تفکر، فرهنگ و تمدن از آغاز تا کنون، قم، نشر معارف.

35. مهدی، محسن(1373)، فلسفه تاریخ ابن‌خلدون، ترجمه مجید مسعودی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی،.

36. نجفى، محمد حسن بن باقر (صاحب الجواهر)( 1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‏، محقق / مصحح: شیخ عباس قوچانى، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ هفتم.