تبیین الگوی نظری آرمان‌گرایی واقع‌بینانه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر بیانیه گام دوم انقلاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم سیاسی، مدرس دانشگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) ارتش، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

2 عضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) ارتش، تهران، جمهوری اسلامی ایران

3 دانشجوی دکتری مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی دانشگاه شاهد و پژوهشگر دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران.

چکیده

بیانیه‌ی گام دوم انقلاب ازجمله اسنادی است که زمینه­های لازم را برای نظریه­پردازی در خصوص مسائل امروز و آیندۀ انقلاب اسلامی فراهم کرده است. مسائل متعددی با رویکرد بینش تمدنی در بطن گفتمانی بیانیه‌ی گام دوم از سوی رهبری معظم انقلاب مطرح‌شده که ازجمله‌ی آن­ها مسئله‌ی سیاست خارجی و نحوۀ مواجهه‌ی ایران با مسائل منطقه­ای و بین­المللی است. پژوهش پیش­رو در نظر دارد تا مسئله‌ی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را بر اساس نظریه‌ی آرمان­گرایی واقع‌بینانه منطبق با متن بیانیه‌ی گام دوم انقلاب تحلیل و تبیین نماید و نتایج و برون داده‌های کاربست این نظریه را نیز بررسی کند. در این راستا ابتدا مبانی نظری آرمان­گرایی و واقع‌گرایی موردبررسی قرارگرفته و سپس مدل آرمان­گرایی واقع‌بینانه ترسیم‌شده است. سپس با استفاده از روش‎ تحلیل محتوای بیانیه‌ی گام دوم و کدگذاری مسائل مربوط به سیاست خارجی، شاخص­های آرمان­گرایی و واقع­گرایی احصاء شده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که گرچه مبانی گفتمانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران منطبق با منطق آرمان­گرایی است اما عملکرد، نتایج و خروجی­های سیاست خارجی ایران در چارچوب نظریه‌ی واقع­گرایی قابل‌تحلیل و تفسیر است و بین آرمان‌گرایی در مقام نظر و واقع‌گرایی در مقام عمل منافاتی وجود ندارد. تحلیل بیانیه‌ی گام دوم انقلاب به‌عنوان یکی از اسناد راهبردی متأخر در خصوص سیاست خارجی، تأییدکنندۀ این ادعاست و می­توان منظومه‌ی سیاست خارجی ایران را «آرمان­گرایی واقع‌بینانه» دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the theoretical model of realistic idealism in the foreign policy of the Islamic Republic of Iran based on the statement of the second step of the Islamic Revolution

نویسندگان [English]

  • Ayub Nikunahad 1
  • Mohsen Biuck 2
  • Mohsen Mohammadi Khanghahi 3
1 Ph.D. in political science, lecturer of Padafand- Havaee -Katamolanbia University, Tehran, Islamic Republic of Iran
2 Assistant Professor. of Padafand- Havaee -Katamolanbia University, Tehran, Iran
3 Ph.D Candidate of Political Studies of the Islamic revolution in Shahed University and Researcher at Supreme National Defense UniversityTehran, Iran.
چکیده [English]

The statement of the second step of the revolution is one of the documents that have provided the necessary grounds for theorizing about the issues of today and the future of the Islamic Revolution. Numerous issues with the approach of civilization vision in the heart of the discourse of the second step statement have been raised by the Supreme Leader of the Revolution, including the issue of foreign policy and how Iran deals with regional and international issues. The present study intends to analyze and explain the foreign policy issue of the Islamic Republic of Iran based on the theory of realistic idealism in accordance with the text of the statement of the second step of the revolution and to examine the results and application data of this theory. In this regard, first the theoretical foundations of idealism and realism are examined and then the model of realistic idealism is drawn. Then, using the content analysis method of the second step statement and coding foreign policy issues, the characteristics of idealism and realism are calculated. Findings show that although the discourse principles of the foreign policy of the Islamic Republic of Iran are consistent with the logic of idealism But the performance, results and outputs of Iran's foreign policy can be analyzed and interpreted within the framework of realism theory, and there is no contradiction between idealism as opinion and realism as practice. The analysis of the statement of the second step of the revolution as one of the late strategic documents in the field of foreign policy confirms this claim and the Iranian foreign policy system can be considered as "realistic idealism".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foreign Policy
  • Second Step Statement
  • Idealism
  • Realism
  • Realistic Idealism

مراجع

  • قرآن کریم
  • قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
  • خامنه‌ای (آیت‌الله)، سید علی (1390)، راهبردهای سیاست خارجی برگرفته از بیانات مقام معظم رهبری در جمع سفرا و کارداران جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور، تهران: انقلاب اسلامی.
  • خامنه‌ای (آیت‌الله)، بیانات، ابلاغ‌ها و رهنمودها، دفتر حفظ و نشر آثار آیت اله العظمی خامنه‌ای.
  • بیانیه‌ی گام دوم انقلاب.
  • ابراهیمی، شهروز (1388)، بررسی واسازانه نقش ایدئولوژی در سیاست خارجی ایران و پیوند آن با واقع­گرایی و آرمان‌گرایی، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، سال اول، شمارۀ 4.
  • اخوان کاظمی، مسعود، نیکونهاد، ایوب (1399)، سیاست خارجی مکتوب جمهوری اسلامی ایران در پرتو اسناد بالادستی، فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دورۀ 10، شمارۀ 34.
  • برنت، استیل (1392)، امنیت هستی شناختی در روابط بین‌الملل، ترجمه‌ی سید جلال دهقانی فیروزآبادی، فرزاد رستمی و محمدعلی قاسمی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • اسدی، حیدر، رجبی، هادی (1396)، نقش فرهنگ مقاومت در امنیت داخلی جمهوری ایلامی ایران، فصلنامه سیاست، سال چهارم، شماره 16.
  • اسدی، ناصر، رضایی پناه، امیر (1392)، مبانی تقسیم‌بندی نظام بین‌الملل و همگرایی و واگرایی آن در گفتمان تعامل‌گرایی ضد نظام سلطه، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال سوم، ش 1.
  • افتخاری، اصغر (1392)، تبارشناسی قاعده مصلحت در فقه سیاسی شیعه، سیاست متعالیه، سال اول، شماره 1.
  • ایزدی، جهانبخش، خلفی، فرزاد (1390)، «راهبردهای تحقق مؤثر و سازنده ایران در نظام بین‎الملل (بر پایه سند چشم‎انداز)»، رهنامه سیاست‌گذاری، سال دوم، شماره سوم، صص 43-68.
  • بهرامی مقدم، سجاد، حیدری، مهدیه (1399)، چالش­های فراروی تمدن نوین اسلامی در رویارویی با نظام وستفالیایی غربی، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 3، شماره 1، پیاپی 5.
  • تسخیری، محمدعلی (1387)، گفتارهایی درباره تقریب مذاهب اسلامی، اندیشه تقریب، سال 4، شماره 14.
  • حق پناه، رضا (1386)، عزت از منظر قرآن و سنت، فصلنامه الهیات و حقوق، شماره 4 و 5.
  • حقیقت، سید صادق (1376)، مسئولیت‌های فراملی و سیاست خارجی دولت اسلامی، تهران: نشر مرکز تحقیقات استراتژیک.
  • خداپرست، یونس، اندرزیان، امراله (1397)، افول هژمونی آمریکا و چهل‌سالگی انقلاب اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال 15، ش 55.
  • دهشیری، محمدرضا (1378)،آرمان­گرایی و واقع‌گرایی در سیاست خارجی از دیدگاه امام خمینی (ره)، فصلنامه سیاست خارجی، سال 13، شماره 20.
  • دهشیری، محمدرضا (1379)، جهانی‌شدن و هویت ملی، فصلنامه مطالعات ملی، دوره 2، شماره 5.
  • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، وهاب پور، پیمان (1394)، امنیت هستی شناختی در سیاست خارجی ج اا.، تهران پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1388)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران، نشر قومس.
  • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، اسماعیلی، علیرضا (1395)، انقلاب اسلامی و صورت‌بندی گفتمان قدرت در نظام بین‌الملل، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال 13، ش 46.
  • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1386)، گفتمان اصولگرایی عدالت محور در سیاست خارجی احمدی‌نژاد، دوفصلنامه دانش سیاسی، شماره 5.
  • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1389)، مبانی فرانظریه نظریه اسلامی روابط بین‌الملل، فصلنامه روابط بین‌المللی خارجی، سال دوم، ش 6.
  • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1390)، نظریه اسلامی سیاست خارجی: چهارچوبی برای تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه روابط خارجی، سال سوم، شماره اول.
  • رضایی اندیشمند، ابوالقاسم (1395)، عزت، حکمت و مصلحت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه مقام معظم رهبری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه باقرالعلوم قم.
  • رمضانی، روح اله (1380)، گفتگو نیاز به نظریه، ترجمه‌ی علیرضا طیب، مجله‌ی اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال 15، شماره 167-168.
  • سجادی، عبدالقیوم (1381)، دیپلماسی و رفتار سیاسی در اسلام، مجله علوم سیاسی ، سال پنجم، شماره 19.
  • سجادپور، محمدکاظم، نوریان، اردشیر (1389)، «برنامه‌ریزی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: بررسی رابطه قدرت منطقه‌ای، اقتصاد و سیاست خارجی بر اساس سند چشم‌انداز» فصلنامه راهبرد، شماره 56، صص 43- 72.
  • عباسی، صفر (1394)، همگرایی و وحدت جهان اسلام، پژوهش‌های منطقه‌ای، دوره جدید، شماره 16.
  • عباسی، مجید (1397)، نظام سلطه و تعارضات آن در روابط بین‌الملل در گفتمان مقام معظم رهبری، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال 7 ، ش 25.
  • قاسمی، بهزاد (1397)، ژئوپلیتیک محور مقاومت و امنیت جمهوری اسلامی ایران بر اساس گفتمان انقلاب اسلامی، فصلنامه آفاق امنیت، سال 11، ش 38.
  • قاسمی، بهزاد (1399) انقلاب اسلامی و تمدن نوین بر پایه اتحاد و ائتلاف ملل اسلامی، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 3، شماره 1، پیاپی 5.
  • قربان زاده سوار، قربانعلی، شریعتمداری، علی (1395)، مبانی نظری پیوند آرمان­ها و واقعیت­ها در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره): مطالعه موردی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، جستارهای سیاسی معاصر، سال7، شماره 3، پیاپی 21
  • قهرمان­پور، رحمن (1385)، تقابل آرمان­گرایی درونی و واقع­گرایی بیرونی در سیاست خارجی در پرتو تحولات جدید، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، سال سوم، شماره 2، پیاپی 10.
  • لاریجانی، محمدجواد (1369)، مقولاتی در استراتژی ملی، مرکز نشر و ترجمه کتاب، چاپ اول.
  • لاریجانی، محمدجواد (1376)، کاوشهای نظری در سیاست خارجی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
  • مشیرزاده، حمیرا (1388)، تحول در نظریه‌های روابط بین­الملل، تهران، انتشارات سمت.
  • محمدی، احسانه، حاجی یوسفی، امیرمحمد (1397)، «هویت، قدرت و امنیت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: یک چارچوب نظری»، فصلنامه پژوهشنامه علوم سیاسی، سال 13، شماره 2.
  • مطهری، مرتضی (1362)، عدل الهی، تهران: انتشارات صدرا.
  • نوری، وحید (1392)، منزلت طلبی به‌مثابه سیاست خارجی: چهارچوبی برای تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 16، شماره 2.
  • یاقوتی، محمدمهدی (1390)، تحلیل سیاست خارجی و هویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه سیاست خارجی، سال 25، شماره 1، پیاپی 97.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار