فرایند تکوین «خیرِ کبیر»(خوانشی تمدنی از آیه‌ی «سُنبُله» در قرآن کریم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی

2 کارشناس ارشد مطالعات قرآنی- تمدنی، حوزه جامعه الزهرا قم.

چکیده

تمدن دارای معنای هنجاری است و یکی از عناصر آن امر هنجاری، وجود متراکم نیکی‌ها، معروف‌ها، و خیرها در فرایند تمدنی است. اینکه چه «خیر»ی می‌تواند در تراز یک تمدن ظاهر شود و در صورتبندی تمدن نیز نقش ایفا کند و اینکه زایش «خیر تمدنی» چه ساز و کاری را طی میکند و خیرِ خُرد چگونه تبدیل به خیرِ کلانِ اجتماعی میشود، سؤال مرکزی این مقاله است. در این مقاله نه به همه‌ی ابعاد تمدنیِ «خیر»، بلکه صرفا به خوانشی تمدنی از عنصر «خیر» پرداخته شده است تا با استفاده از آیه «سُنبُله» در قرآن، فرایند بزرگشدگی و کلان‌بودگی خیر را در مقیاس یک جامعه و یا تمدن معلوم کند و از منظر الهیاتی بر این آموزه تاکید نماید که عنصر «فی الله» یا «فی سبیل الله» بودن هر چند در نگاه اولیه یک امر الهیاتی و سلوکی به نظر میرسد، لیکن در معنای اجتماعی و تمدنی میتواند کارکردهای بزرگ تمدنی داشته باشد و یک خیر کوچک را در سطح یک تمدن اثربخش سازد.هدف از این سیر الهیاتی ـ اجتماعی و الهیاتی ـ تمدنی در مقاله، تبیین مکانیسم کلان‌شدگی پدیده‌های اجتماعی از یک سو، و بیان آثار عناصر الهیاتی در عرصه‌های اجتماعی از سوی دیگر است. در این مقاله برای رسیدن به چنین هدفی بر یک آیه از غُرر آیات قرآنی تأکید و تمرکز شده است تا بتوان با خوانشی تمدنی و سیستماتیک از یک آیه، فرایند تمدنی را از منظر الهیات اسلامی نشان داد و آن را در برنامه‌های تمدنیِ جهان اسلام توصیه نمود

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The process of formation of the "Great Good"(Civilized reading of the verse "Sunboleh" in the Holy Quran)

نویسندگان [English]

  • Habibollah Babaei 1
  • Fatemeh Moradi 2
1 Assistant Professor of the Institute of Islamic Sciences and Culture, Director of the Research Institute of Civilization and Social Studies.
2 Master of Quranic-Civilization Studies, Al-Zahra Society, Qom
چکیده [English]

Civilization has a normative meaning and one of its elements is the norm, the dense existence of goodness, fame, and goodness in the process of civilization. The central question of this article is what "good" can appear at the level of a civilization and play a role in the formation of civilization, and what mechanism underlies the birth of "civilized good" and how the micro-good becomes the social good. In this article, not all the dimensions of "good" civilization are discussed, but only a civilized reading of the "good" element has been focused in order to use the verse "Sunboleh" in the Qur'an to determine the process of goodness on the scale of a society or civilization. Also, from a theological point of view it emphasizes the doctrine that the element of being "in the name of God" or "on the way of God", although at first glance it seems a theological and behavioral matter, but in the social and civilized sense it can have great functions of civilization, which can make a small good effective at the level of a civilization. The purpose of this theological-social and theological-civilization course in the article is to explain the mechanism of generalization of social phenomena on the one hand, and to express the effects of theological elements in social fields on the other. In order to achieve such a goal, this article emphasizes and focuses on a verse from the Qur'anic verses so that a civilized and systematic reading of a verse can show the process of civilization from the perspective of Islamic theology and recommend it in the civilization plans of the Islamic world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • verse of Sunboleh
  • Civilization reading
  • big goodness
  • Medium goodness
  • Small goodness
  • False goodness
قرآن کریم.
صحیفه سجادیه.
ابوالفضل، مُنا، (1426)، الامه القطب نحو تأصیل منهاجی لمفهوم الامه فی الاسلام، القاهره: مکتبه الشروق الدولیه.
بابایی، حبیب اله، (1396)، «شاخص‌های تمدن در دو رویکرد عرفی و قدسی»، دوفصل نامه پژوهش­های تمدن نوین اسلامی، سال اول، شماره 2،ص 11-47.
----------- (1399)، تنوع و تمدن در اندیشه اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
بحرانی، سید هاشم، (1416)، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات بنیاد بعثت.
ذکاوتی قراگزلو، علیرضا، (1383)، اسباب نزول، تهران: نشر نی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق بیروت: انتشارات الدار الشامیه.
سمرقندى، نصر بن محمد، تفسیر السمرقندى المسمى بحر العلوم‏، تحقیق عمروى، عمر، دار الفکر، لبنان- بیروت‏، 1416 هـ ق.
طباطبایی، سید محمد حسین، (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن، (1373)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
فیض کاشانی، ملا محسن،(1415)، تفسیر الصافی، تهران: انتشارات الصدر.
قرشی، سید علی اکبر، (1371)، قاموس قرآن، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1429)، اصول کافی، قم: دارالحدیث.
مکارم شیرازی، ناصر، (1374)، تفسیر نمونه، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
یزدان‌پناه، یداله، (1399)، شهادت و امتداد اجتماعی آن، در کتاب عقل سرخ، به اهتمام سید مجید امامی و آرزو نیکوئیان، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).