وظایف تمدنی حکومت در قبال کم‌توانان جسمی و ذهنی از منظر آیات و روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شاهد، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شاهد، تهران، جمهوری اسلامی ایران

چکیده

بخشی از مردم در جوامع بشری، کم‌توانان جسمی و ذهنی هستند که چون دیگر مردمان از تمام حقوق برخوردار هستند؛ لذا حکومتها مهم ترین نقش را در استیفای حقوق آنان دارند. در آموزه‌های دینی به وظایف حکومت در قبال کم‌توانان جسمی و ذهنی اشاره شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که، از منظر آیات و روایات، وظایف حکومت در تمدن نوین اسلامی در قبال کم‌توانان جسمی و ذهنی چیست؟ یافته های تحقیق حکایت از آن دارد؛ که بر اساس آموزه‌های دینی، کارگزاران دولتی در قبال کم‌توانان، دست کم پنج تکلیف دارند: 1- وظایف اقتصادی، 2- وظایف اجتماعی، 3- وظایف سیاسی، 4- وظایف آموزشی، 5- وظایف حقوقی و قضایی. در حوزه اقتصادی تمام نیازهای مادی آنان را مورد حمایت قرار دهد. در عرصه اجتماعی زمینه حضور آنان در اجتماع را با اموری چون واگذاری مسؤولیت‌های اجتماعی فراهم کند. در زمینه آموزشی با تسهیل امکانات آموزشی، ارتقای فکری و معرفتی آنان را مورد توجه داشته باشد. در عرصه سیاسی آنان را از وظایف دشواری هم چون جهاد معاف کند. در حوزه حقوقی قضایی، مدبرانه عمل نماید؛ به طوری که از سویی در مقام استیفای حقوق آنان برآید و از سوی دیگر به سبب دلسوزی به کم‌توانان حقوق دیگران را ضایع نگرداند. کارگزاران دولت اسلامی با الگو قرار دادن این توصیه‌ها وظیفه دارند؛ در قانونگذاری ها و دستورالعمل های اجرایی با توجه به این آموزه ها، زمینه آسیب پذیری روحی و عاطفی ایشان را برطرف کرده؛ یا به حداقل برسانند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The government’s civilizational duties towards the physically and mentally disabled people from the perspective of the Quran and hadiths

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Teymuri 1
  • Rasul Mohammadjafari 2
1 Master of Quran and Hadith Sciences, Shahed University, Tehran, Iran
2 Assistant professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Shahed University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Some people in human societies are the physically and mentally disabled who, like other people, have all the rights. Governments have the most important role to play in enforcing their rights. Religious teachings refer to governments’ duties towards the physically and mentally disabled people. The present study thrives to answer the question with a descriptive-analytical method and its main question is “From the viewpoint of the Quran and hadiths, what are the modern Islamic civilization government’s duties in relation to the physically and mentally disabled people? The findings of the study indicated that, according to religious teachings, government agents have at least five types of obligations for disabled people’s sake: 1- Economic duties, 2- Social, 3- Political, 4- Educational, 5- Legal and judicial. In the economic terms, the government’s duty is to support all their material needs. In the social arena, it should provide the ground for their presence in society with such matters as the transfer of social responsibilities. In educational terms, through facilitating educational facilities, their intellectual and epistemological promotion should be considered by the government. In the political arena, the government should exempt disabled people from difficult tasks, such as jihad. In the field of judicial law, the government should act prudently, so that, on the one hand, sisabled people be in a position to assert their rights and on the other hand, they do not ruin others’ rights due to compassion for the disabled. Having these recommendations modeled, this study showed that the Islamic State agents should eliminate or minimize their emotional vulnerability in legislation and executive instructions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Physical and Mental Disabilities
  • Government Duties
  • New Islamic Civilization
  • Natural Inequality
  • Distribution of Justice
قرآن کریم. ترجمه محمدمهدى فولادوند، (1415ق)، تهران: دارالقرآن الکریم.
ابن حجر عسقلانی، شهاب‌الدین أحمد بن علی، (1415ق)، الإصابة فی تمیز الصحابة، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی بن حسین، (1363ق)، تحف العقول، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ابن فهد حلى، احمد بن محمد، (1407ق)، عدة الداعی و نجاح الساعی، بی‌جا: دار الکتب الإسلامی.
أبو داود، سلیمان بن الأشعث سجستانی، (1410ق)، السنن، بیروت: دارالفکر.
ابوطالبی، حسن؛ جعفری هرندی، محمد؛ آیتی، سیدمحمدرضا، (1396)، مبانی فقهی مناسب سازی برای معلولین، رفاه اجتماعی، دوره 17، (65): صص 267 - 237 .
احمد بن حنبل، أحمد بن محمد بن حنبل شیبانی، (بی‌تا)، مسند أحمد، بیروت: دار صادر.
تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، (1385ق)، دعائم الاسلام، تحقیق آصف فیضی، قم: موسسۀ آل البیت (ع).
ترابیان، نسا، (1394)، خانواده، کودک معلول: نقش خدمات مشاوره ای در تسهیل روابط، مجله رشد مشاور مدرسه، دوره یازدهم، (41): صص 42-35.
جوادی آملی، عبد الله، (1389)، انتظار بشر از دین، قم: اسراء «الف».
جوادی آملی، عبد الله، (1389)، تسنیم، قم: اسراء «ب».
جوادی آملی، عبد الله، (1387)، نسبت دین و دنیا، قم: اسراء.
حجتی کرمانی، علی، (1361)، اسلام و تبعیض نژادی، تهران: انتشارات شرکت سهامی.
حسن بن على(ع) امام یازدهم، (1409ق‏)، التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری(ع)، محقق: مدرسه امام مهدى(ع)، قم: مدرسة الإمام المهدی(عج).
حسن علایی، معصومه، (1391)، نابینایی از منظر آیات و روایات، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم حدیث شهر ری.
حسینی، سید حسن؛ صفری، فاطمه، (1387)، معلولیت، فقر، طرد اجتماعی، مجله رفاه اجتماعی، (30 و 31): صص284-265.
خسروپناه، عبدالحسین؛ داعی نژاد، محمدعلی، (1377)، جامعه مدنی در بستر حکومت دینی، مجله مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، (5): صص27-14.
رضایی، مهدی؛ پرتوی، لطیف، (1394)، زنان معلول و تعامل با جامعه (مطالعه ی کیفی زندگی اجتماعی معلولین)، مجله مطالعات راهبردی زنان، (67): صص44-7.
زحیلی، وهبه بن مصطفی، (1418ق)، التفسیر المنیر فی العقیدۀ و الشریعۀ و المنهج، دمشق: دار الفکر المعاصر.
سعیدیان جزی، مریم، (1399)، خطوط کلی مهندسی تمدن نوین اسلامی در اندیشه آیت‌الله جوادی آملی، دو فصلنامه علمی مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 3، (1) (پیاپی5): صص304-271.
سید رضی، محمد بن حسین، (1378)، نهج البلاغه، ترجمه: سید جعفر شهیدی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
هاشمی شاهرودی، سید محمود، (۱۳۸۲)، فرهنگ فقه فارسی، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
صادقی، سهیلا؛ فاطمی نیا، محمدعلی، (1394)، معلولیت؛ نیمه پنهان جامعه: رویکرد اجتماعی به وضعیت معلولین در سطح جهان و ایران، مجله رفاه اجتماعی،(58): صص192-157.
صدوق، محمد بن علی، (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبایی، سیدمحمد حسین، (1417ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طوسی، محمدبن حسن، (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
طوسی، محمد بن حسن، (1407ق)، تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
علی بابائی، غلامرضا، (1385)، فرهنگ اصطلاحات علوم سیاسی، تهران: موسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
قاسمی، اعظم، (1394)، احکام و تکالیف شرعی ناشنوایان، مجله توان نامه، (1): صص31-28.
قطب الدین راوندی، سعید بن هبۀ الله، (1407ق)، الدعوات، قم: انتشارات مدرسه امام مهدی(عج).
کلدی، علیرضا، (1379)، بررسی نگرش مردم نسبت به معلولین، فصلنامه علوم اجتماعی، (11 و 12): صص202-175.
کلینی، محمدبن یعقوب، (1407ق)، الکافی، تحقیق: علی اکبرغفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مجلس شورای اسلامی، (1397)، قانون حمایت از حقوق معلولان، شماره 5726/31
مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، بحار الانوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مجلسى، محمد باقر، (1406ق)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم: کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی.
محب الرحمان، محمد مهدی؛ قاضی زاده، کاظم، (1394)، حدوث قدرت بر رکوع و تاثیر آن بر نماز معلولین، فصلنامه فقه پزشکی، (صص25-24، صص 174-153 ).
مصباح یزدی، محمدتقی، (1391)، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
مطهری، مرتضی، (1371)، وحی و نبوت، قم: صدرا.
مطهرى، مرتضى،‏ (1372 ‏)، مجموعه آثار استاد شهید مطهرى‏، قم: صدرا.
مغنیه، محمدجواد، (بی‌تا)، التفسیر المبین، بی جا : بنیاد بعثت.
منصوری پارسا، رقیه ؛ للحج، رفیعه، (1394)، رویکرد اسلام در رابطه با معلولان و نقش طراحی توانبخشی در راستای بهبود کیفیت زندگی آنان، کنفرانس بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر تبریز.
نجفی، موسی، (1399)، نظریه «تمدن نوین اسلامی» از رویکرد فلسفی- نظری تا رویکرد تاریخی- نظری، دو فصلنامه علمی مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 3، (2) (پیاپی6): صص40-.1
نریمانی، محمد؛ ایل بیگی قلعه نی، رضا؛ رستمی، مریم، (1393)، نقش نگرش مذهبی، بهزیستی معنوی و حمایت اجتماعی در پیش بینی رضایت از زندگی مادران کودکان کم‌توان ذهنی، مجله اسلام و سلامت، دوره اول، (3): صص49-41.
نوری، ابالقاسم، (1366)، نقش کار و روش‌های افزایش اشتغال معلولین، مجله جامعه شناسی کاربردی، (1): صص38-27.
نوری، محمد، (1393)، تناسب آیات قرآنی در عرصه تکریم معلولین، مجله توان نامه، (6-4): صص237-228.