دولت در اندیشۀ سیاسی امام موسی صدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و اندیشه سیاسی، قم، ایران

چکیده

پرسش اصلی مقاله این است که از نگاه امام موسی صدر، دولت چه ویژگی‌هایی دارد که می‌تواند نقش پیش‌برنده جامعه را ایفا کند. مدعا این است که صدر دراین‌باره نگاه جامعی دارد و همزمان که وضعیت موجود دولت را نقد می‌کند، راه‌حل‌هایی ارائه می‌دهد که در اثر آن دولت سامان بهتری می‌یابد و برای پیشرفت در جامعه نقش مهم‌تر و ایجابی‌تری ایفا می‌کند. در توضیح مدعا می‌توان به ایدۀ اصلی و کلیدی صدر در لبنان اشاره کرد. ایشان در میانۀ یک نظام سیاسی فرقه‌گرا و یک دولت سکولار به‌‌دنبال ایجاد راه سومی است که بتواند با توجه به مشترکات دینی موجود در جامعۀ لبنان از حضور مؤثرتر دین در این جامعه دفاع کند. درواقع صدر بر آن است که ارزش‌های دینی را در دولت جاری کند که در اثر آن انسان متعالی خلق و هستی یابد و حیات اجتماعی او سرشار از ارزش‌های متعالی شود. صدر دین اصیل را برای حضور در صحنۀ اجتماع و عرصۀ زیست جمعی و زندگی انسان می‌داند؛ ازاین‌رو از حضور اجتماعی دین دفاع می‌کند. دو مانع عمده در پیش روی صدر، نظام سیاسی و اجتماعی فرقه‌گرایانه و مشی سکولار دولت و جامعۀ لبنان و غیبت دین و ارزش‌های دینی از صحنۀ اجتماعی است. صدر در دورۀ حضور بیست‌سالۀ خود در لبنان هر دو مسیر را نادرست می‌داند و بر راه سومی تأکید می‌کند؛ یعنی بهره‌گیری از مشترکات ادیان در ساخت جامعه و حل مشکلات انسان؛ بنابراین نگاه صدر به دولت نیز خارج از این وضعیت نیست. طرحی که وی پیش پای انسان قرار می‌دهد، افزون بر ابتنای آن بر حضور اجتماعی دین، دولتی است که از مشکلات فرقه‌گرایانه و مصائب سکولاریسم فارغ باشد. وی نام چنین دولتی را «دولت آسمانی» می‌نامد که می‌تواند فراتر از نگاه و مشی نظام فرقه‌گرایانه و مشی و مرام سکولار به ادارۀ یک جامعه بیندیشد و برای انسان چاره‌اندیشی کند. در این مقاله به مباحث سلبی و ایجابی و ماهیت دولت و مناسبات سیاست با دین و دوگانۀ فرقه‌گرایی و سکولاریسم در بحث دولت اشاره و مباحث امام صدر تحلیل شده است.
 
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

State in the political thought of Imam Musa Sadr

نویسنده [English]

  • Sharif Lakzaei
Associate Professor, Department of Political Philosophy, Research Institute of Political Science and Thought, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran.
چکیده [English]

Purpose: The purpose of this article is to explain Sadr's view of the state and to point out the main features of this state. Therefore, in the article, the negative and positive issues, the nature of the state, the relationship between politics and religion, and the duality of sectarianism and secularism in Sadr's political thought have been discussed.
Methodology: Sadr's view of the state as the largest and most important institution in a society reflects the reality of the state in society. Therefore, while paying attention to this issue, this article aims to express some characteristics of the state in Sadr's thought and opinions with a descriptive approach and thematic analysis and to introduce the ideal state in a culturally diverse society.
Findings: While increasing religious and social awareness in the society, Sadr has tried to remove the government structure from the domination of sectarianism and secularism and find a correct way to solve social problems and problems in which meritocracy, faith and individual and collective commitment play a greater role. In addition to meritocracy, which is outside the scope of sectarianism and secularism, Sadr enumerates other characteristics for the government that show his different view with other views and models. These are: religious, non-authoritarian, competent, non-secular, democratic and heavenly; As shown in the text, the heavenly nature of the state is not a metaphysical point of view, but it means that the state stands beyond the sects and plans, strives and works for the advancement of human beings, considering all members of the society and citizens. Such a government can be considered desirable and heavenly.
Conclusion: According to the past discussions and in response to how the president is planning his ideal state, it was said that he is looking for a third way in order to be able to Paying attention to the religious commonalities of the society and by gathering and synergizing the resources and forces to improve the human being and defend the more effective presence of religion in this society. In fact, from Sadr's point of view, authentic religion is a religion that pays attention to social realities and tries to reduce human pains and sufferings in the path of practicing religion. Therefore, Sadr considers the authentic religion to be present in the social scene and the arena of human life, which helps him to solve his material and spiritual problems; Therefore, he defends the social presence of religion. The main obstacles facing Sadr are the sectarian political system, the secular policy of the Lebanese state and society, and the absence of religion in the social scene. During his 20-year presence in Lebanon, Sadr considered all three ways wrong and emphasized the third way. This is the third way of taking advantage of the commonalities of religions in building society and solving the problems of Lebanese people; Therefore, Sadr's view of the state is not out of this situation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • State
  • religion
  • politics
  • sectarianism
  • secularism
  • political structure
  • Imam Musa Sadr
  • احمدی، حمید (1386)، «دولت مدرن و اقوام ایرانی: شالوده‌شکنی پارادایم‌های رایج»، در دولت مدرن در ایران معاصر، به کوشش رسول افضلی، قم، دانشگاه مفید.
  • سرپرست سادات، سید ابراهیم (1401)، «مقایسه دولت اسلامی با دولت‌های سکولار و لیبرال غربی: چشم‌انداز تمدنی»، فصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 5، شماره 1 (پیاپی 9)، فروردین، صص 97-127.
  • صدر، سید موسی (1396)، گام‌به‌گام با امام: مجموعۀ گفتارها، مصاحبه‌ها و مقالات سید موسی صدر، به اهتمام یعقوب ضاهر، مجلدات 2، 3 و 12، تهران، مؤسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر.
  • صدر، سید موسی (1399)، آنچه خود گفت (روایت امام موسی صدر از زندگی و اندیشه‌های خود)، ترجمۀ مهدی فرخیان، تهران، مؤسسۀ فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر.
  • قانون اساسی لبنان.
  • لک‌زایی، شریف (1397الف)، درآمدی بر اندیشۀ سیاسی امام موسی صدر، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  • لک‌زایی، شریف (1397ب)، امام خمینی و مسئلۀ آزادی، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • لک‌زایی، شریف (1402)، «چیستی تمدن غرب در آرای امام موسی صدر»، فصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 6، شماره 2 (پیاپی 12)، صص 1-24.
  • Ahmadi, Hamid (2016), "Modern state and Iranian peoples: breaking the foundations of common paradigms". In Modern state in Contemporary Iran, by Rasul Afzali, Qom: Mofid University. [in Persian].
  • Sadat Sarparast, Seyyed Ibrahim (1401), "Comparison of the Islamic state with secular and liberal western states: Civilization perspective", Quarterly Journal of Fundamental Studies of Modern Islamic Civilization, Volume 5, Number 1 (9 consecutive), Farvardin, pp. 127-97. [in Persian].
  • Sadr, Seyyed Musa (2016), Step by step with the Imam: a collection of speeches, interviews and articles of Seyyed Musa Sadr. By the efforts of Yaqub Daher. Volumes 2, 3 and 12. Tehran: Imam Musa Sadr Cultural and Research Institute. [in Persian].
  • Sadr, Seyyed Musa (2019), What he said (Imam Musa Sadr's narration of his life and thoughts). Translated by Mehdi Farrakhian. Tehran: Imam Musa Sadr Cultural and Research Institute. [in Persian].
  • Constitution of Lebanon. [in Persian].
  • Lakzaei, Sharif (2017), An introduction to the political thought of Imam Musa Sadr. Qom: Islamic Science and Culture Research Institute. [in Persian].
  • Lakzaei, Sharif (2017), Imam Khomeini and the issue of freedom. Tehran: Imam Khomeini Editing and Publishing Institute. [in Persian].
  • Lakzai, Sharif (1402), "What is Western Civilization in the Opinions of Imam Musa Sadr", Quarterly Journal of Fundamental Studies of Modern Islamic Civilization, Volume 6, Number 2 (12 consecutive), Mehr, pp. 1-24. [in Persian].