ضرورت شناسی مطالعات تمدنی در اندیشه امامت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس سطح عالی علوم عقلی حوزه علمیه قم، قم، ایران

2 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع)، قم، ایران

چکیده

موقف تاریخی انقلاب اسلامی در آستانه‌ی خیز تمدنی قرارگرفته و جهت نیل به تمدن نوین اسلامی باید سرمایه‌های نرم آن‌ مانند اندیشه امامت ظرفیت‌سنجی شود و با نگرش تمدنی مورد مطالعه قرار گیرد تا در مصاف رقیبان، امتیازات اندیشه اسلامی با خوانش شیعی بر سایر اندیشه­ها مشخص گردد. ضرورت­شناسی چنین مطالعاتی از یک‌سو، مقدمه‌ی ورود به مطالعات تمدنی در حوزه امامت است. از دیگر سو، تبیین ضرورت این مطالعات، زمینه­ساز ترسیم و کشف چشم­اندازهای توسعه آن در قلمرو فکر و اندیشه بوده، دست­یابی به پیشرفت همه‌جانبه که لازمه‌ی رسیدن به تمدنی تراز است نیز جز با تعمیق و توسعه علوم انسانی که از رهگذر این مباحث محقق می­شود میسور نخواهد بود. پژوهش حاضر با هدف دستیابی به دلایل تفصیلی ضرورت مطالعات تمدنی در اندیشه امامت، به شیوه‌ی کتابخانه­ای و با رویکرد تحلیلی به این مهم پرداخته و روشن ساخته است تولید ادبیات نظری برای تمدن سازی، استحصال حداکثری میراث، معلوم شدن امتیازات اندیشه اسلامی بر سایر اندیشه­ها، کشف ظرفیت کلی موجود و ایجاد هماهنگی بین آنها، شناسایی خلأها و سوق دادن پژوهش­ها به سمت آن­ها، استنطاق حداکثری از ظرفیت­های دین اسلام، امتداد قلمرو شئون امام به ساحت­های اجتماعی، قابلیت اجرایی شدن احکام اجتماعی اسلام، همسویی و هم­افزایی تحقیقات معرفتی در مقیاسی کلان، رهایی از آسیب کلی­گویی و سوق دادن به مسئله محوری و کاربردی­سازی ازجمله دلایل ضرورت مطالعات تمدنی در اندیشه امامت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Necessity of studying Civilization in Imamate thought

نویسندگان [English]

  • Jaafar Ali Naghi 1
  • Ahmad Rahdar 2
1 High level lecturer of intellectual sciences at Qom seminary Qom - Iran
2 Assistant professor and faculty of Bagheral Uloom University Qom - Iran
چکیده [English]

Purpose: The Islamic Revolution stands at the threshold of a civilizational renaissance. Since Imāmiyya Shia (Twelver Shīʿism) religion is considered as its theoretical background, obviously, to effectively compete with other ideologies, is crucial for Imamiyya Shia to leverage its core principles in order to construct a new Islamic civilization. By examining the inherent capabilities and civilizational prospects Imamic thought, we can determine the superiority of its Islamic and Shiite ideology. And show that the concept of Imamate, a fundamental pillar of Shi'ism, possesses significant soft power and ideological capital, making it imperative to study its potential for building a Islamic civilization. What capabilities do they have to build a new Islamic civilization?.
Civilizations require a software and theoretical framework to thrive and remain stable, and lacking that they either do not take off or are not stable and will quickly decline. Imamate, as a Shiite civilizational criterion, is the provider of this theoretical layer for the modern Islamic civilization. Achieving comprehensive progress a prerequisite for a balanced civilization, necessitates in-depth development and expansion of sciences, particularly in the realm of civilizational studies. If this civilization is to be formed and move forward based on Imamat, it must be involved with the issues of civilization. The introduction of this process is the recognition of the necessity of civilizational research and studies in the thought of Imamate.
Because recognizing the necessity of investigations and studies is one of the preliminary topics for entering into any theoretical discussions on a subject, and neglecting this, will beards some challenges for such studies.
 
On the other hand, explaining the necessity of these studies has been the basis for drawing and discovering the prospects of its development in the realm of thought and theory.
Achieving all-round progress that is necessary to reach a balanced civilization, except with the deepening and development of human sciences in vain of this discussions is not achievable.
This research tries to provide the necessary platforms for the production of theoretical literature of Islamic civilization based on the doctrine of Imamate in Shiism; Because the clearer, more precise and stronger the theoretical literature of a phenomenon is, the greater the possibility of its realization.
This literature helps the rulers and politicians to move towards the general horizon of civilization, to base the general policies of the system in various fields on the general direction of civilization, and it is useful for the researchers of this field to pay attention to the evolution of such researches.
Methodology: The current research is organized based on the library method and analytical approach.
Findings: Considering that civilizational studies in the thought of Imamate is a broad and practical approach to this theological doctrine, this approach can clarify its capacities for modern Islamic civilization and extend the domain of Imam's affairs to social fields.
Conclusion: This research shows that producing theoretical literature for civilization building and inflating civilizational issues, maximizing the heritage, clarifying the advantages of Islamic thought over material thought, discovering the existing general capacity and creating harmony between them, identifying the gaps and leading researches to bridge the theoretical gaps, the maximum assessment of the capacities of the Islamic religion and smoothing the process of achieving a new Islamic civilization, the ability to implement the social rules of Islam, the alignment and synergy of epistemological research on a large scale, Getting rid of generalization and leading to problem-centeredness and practicalization are also some of the factors showing the necessity of civilizational studies in the thought of Imamat.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Necessity study
  • Civilization studies
  • Imamate thought
  • Shia- Imāmiyya
  • ابن­ حسن الحلی، جعفر (1414ق)، المسلک فی اصول­الدین، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیة.
  • ابن­ فارس، احمد (1418ق)، معجم المقاییس فی­اللغة، بیروت، دارالفکر.
  • ابن­ محمد قوشجی، علی (بی­تا)، شرح التجرید، قم، منشورات الرضی.
  • ابن ­منظور، محمد بن­مکرم (2000م)، لسان العرب، بیروت، دار صادر.
  • ابن­ نعمان مفید، محمد (1413ق)، النکت الاعتقادیة، قم، المجمع العالمی اهل بیت.
  • ابن­ یوسف الحلی، حسن (1365)، الباب الحادی­عشر، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی.
  • آشوری، داریوش (1357)، تعریف­ها و مفهوم فرهنگ، تهران، مرکز اسناد فرهنگی آسیا.
  • آمدی، سیف­الدین (1424ق)، ابکارالافکار، بیروت، دارالکتب العلمیة.
  • بابایی، حبیب­الله (1399)، تنوع و تمدن در اندیشه اسلامی، قم، علوم و فرهنگ اسلامی.
  • بحرانی، ابن میثم (1406ق)، قواعدالمرام فی علم الکلام، قم، مکتبة آیةالله المرعشی.
  • برزویی، محمدرضا؛ جهانگیری فیض­آبادی، احمد (1397)، «ظرفیت­شناسی رویکرد راهبردی و آینده نگرانه به آموزه مهدویت در بستر تمدن نوین اسلامی»، اندیشه مدیریت راهبردی، ش 23، صص 81-122.
  • برنال، جان (1354)، علم در تاریخ، ترجمه اسدپور پیرانفر، تهران، امیرکبیر.
  • پهلوان، چنگیز (1382)، فرهنگ شناسی؛ گفتارهایی در زمینه فرهنگ و تمدن، ج 2، تهران، قطره.
  • تفتازانی، سعدالدین (1409ق)، شرح المقاصد، قم، منشورات الشریف الرضی.
  • جرجانی، میرسیدشریف (1412ق)، شرح­المواقف، قم، منشورات الشریف­الرضی.
  • جرجانی، میرسیدشریف (1419ق)، التعریفات، بیروت، دارالفکر.
  • جعفری، محمدتقی (1398)، ترجمه و تفسیر نهج­البلاغه، تهران، فرهنگ اسلامی.
  • جمعی از نویسندگان (1386)، جستاری در باب تمدن، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  • حمصی­رازی، سدیدالدین (1412ق)، المنقذ من التقلید، قم، مؤسسه النشر الاسلامیة.
  • دورانت، ویل (1370)، تاریخ تمدن، ترجمه حمید عنایت و دیگران، تهران، آموزش انقلاب اسلامی.
  • دهخدا، علی­اکبر (1341)، لغت­نامه دهخدا، زیر نظر دکتر محمد معین، تهران، شرکت چاپ افست گلشن.
  • رهدار، احمد (1393)، تأمل در امکان، مفهوم و ماهیت تمدن اسلامی، نقد و نظر، ش 75، صص 67-96.
  • رهدار، احمد (1394)، «چیستی تمدن اسلامی»، اندیشه تمدنی اسلام، سال اول، ش، صص 9-11.
  • سریع­القلم، محمود (1378)، «ثبات سیاسی و توسعه سیاسی»، مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، ش 145 و 146، صص 4-11.
  • سیوری، فاضل­مقداد (1405ق)، ارشادالطالبین الی نهج­المسترشدین، قم، مکتبةالمرعشی.
  • طوسی، محمدبن حسن (1405ق)، تلخیص المحصل، بیروت، دارالاضواء.
  • عسکری، سید مرتضی (1424ق)، ولایة­ الامام علی (ع) فی­الکتاب و­السنة، قم، مجمع جهانی اهل­بیت (ع).
  • عمید، حسن (بی­تا)، فرهنگ عمید، تهران، سازمان انتشارات جاویدان.
  • کاشفی، محمدرضا (1384)، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی.
  • گروهی از نویسندگان (1382)، جهانی­سازی، قم، انتشارات مؤسسه امام خمینی (ره).
  • لاهیجی، عبدالرزاق (1362)، سرمایه ایمان، قم، الزهراء (ع).
  • لینتون، رالف (1337)، سیر تمدن، ترجمه پرویز مرزبان، تهران، چاپخانه تابان با همکاری مؤسسه انتشارات فرانگلیس.
  • مصطفوی، حسن (1430ق)، التحقیق فی­کلمات القرآن­الکریم، بیروت، دارالکتب­العلمیه.
  • معین، محمد (1391ق)، فرهنگ معین، تهران، انتشارات امیرکبیر.
  • نائیچ، علیرضا؛ پیری، محمدرضا (1401)، «نقش منابع معرفتی در تمدن نوین اسلامی» دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 5، ش 1، (پیاپی 9)، صص 161-190.
  • نجفی، موسی؛ غلامی، رضا (1397)، «انقلاب اسلامی و نقش محوری آن در شکل­گیری تمدن نوین اسلامی»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال پانزدهم، ش 55، صص 121-140.
  • ولایتی، کریم (1381)، «نقش دین در ایجاد و تداوم تمدن»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ش ۱۸۳ و ۱۸۴، صص 303-334.
  • یاوری سرتختی، محمدجواد (1398)، «ظرفیت نظام آموزشی امامیه در پیشرفت فرهنگ و تمدن اسلامی (با تأکید بر پنج قرن نخست هجری)»، دو­فصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 2، ش 1، (پیاپی 3)، صص 263-292.
  • Ibn-Hassan Al-Helli, Jafar (1414 AH), al-Maslak fi Usul-al-Din, Mashhad, Majma al-Bahus al-Islamiyya. [In Persian].
  • Ibn Faris, Ahmad (1404 A.H.), Al-Maqais al-Lagha encyclopedia, Beirut, Dar al-Fikr. [In Persian].
  • Ibn-Mohammed Qoshji, Ali, (N.D), Sharh al-Tajrid, Qom, Manshoorat Al-Razi's. [In Persian].
  • Ibn-Manzoor, Muhammad Bin-Mukaram (2000 AD), Lasan al-Arab, Beirut, Dar Sadir. [In Persian].
  • Ibn-Nu'man Mufid, Muhammad (1413 AH), Al-Naqt al-Itqadiyyah, Qom, Al-Majma Al-Alami Ahl al-Bayt. [In Persian].
  • Ibn-Yusuf Al-Halli, Hassan (1987), chapter 11, Tehran, Institute of Islamic Studies. [In Persian].
  • Ashuri, Dariush (1979), definitions and concepts of culture, Tehran, Asian Cultural Records Center. [In Persian].
  • Amadi, Saif-al-Din (1424 AH), Abkar al-Afkar, Beirut, Dar al-Kutob al-Alamiya. [In Persian].
  • Babaei, Habibullah (2019), Diversity and Civilization in Islamic Thought, Qom, Islamic Sciences and Culture. [In Persian].
  • Bahrani, Ibn Maitham (1406 A.H.), Al-Qa'aa al-Maram fi ilm al-kalam, Qom, School of Ayatollah al-Marashi. [In Persian].
  • Borzuei, Mohammad Reza, & Jahangir Feizabadi, Ahmad (2018), Capacity Identification Of Foresighted And Strategic Approaches To Mahdaviyyat Instruction In The New Islamic Civilization Context. Strategic Management Thought (Management Thought), 12(1 (23) ), 81-121. Sid.Https://Sid.Ir/Paper/129789/En

. [In Persian]Bernal, John (1975), Science in History. Persian translation by H. Asadpour Piranfar and Kamran Fani, Tehran: Amir Kabir. [In Persian].

  • Pahlavan, Cengiz (2012), philology; Speeches in the field of culture and civilization, Vol. 2, Tehran, Ghatreh. [In Persian].
  • Taftazani, Saad al-Din (1409 AH), Sharh al-Maqasid, Qom, Al-Sharif Al-Radhi's Manuscripts. [In Persian].
  • Jurjani, Mirseyed Sharif (1412 AH), Sharh al-Mawaqif, Qom, Manshurat al-Sharif al-Razi. [In Persian].
  • Jurjani, Mirseyed Sharif (1419 AH), Al-Tarifat, Beirut, Dar al-Fikr.
  • Jafari, Mohammad Taqi (2018), translation and interpretation of Nahj al-Balagha, Tehran, Farhang Islamic. [In Persian].
  • (eds) (2008), a research on civilization, Qom, Research Institute of Islamic Sciences and Culture. [In Persian].
  • Homsi Razi, Sadid al-Din (1412 AH), Al-Niqd Man al-Taqlid, Qom, Al-Nashar al-Islamiya Institute. [In Persian].
  • Durant, Will (1992), The Story of Civilization, translated by Hamid Anait and others, Tehran, Islamic Revolution Education. [In Persian].
  • Dehkhoda, Ali-Akbar (1963), Dehkhoda Dictionary, under the supervision of Dr. Mohammad Moin, Tehran, Golshan Offset Printing Company.
    [In Persian].Rahdar, Ahmad (2014), reflection on the possibility, concept and nature of Islamic civilization, Naqd & Nazar, vol. 75, pp. 67-96. [In Persian].
  • Rahdar, Ahmad (2015), "the nature of Islamic Civilization", Islamic Civilization Thought, 1 (1) pp. 9-11. [In Persian].
  • Saree-al-Qalam, Mahmoud (2000), "Political Stability and Political Development", Journal of Political Information and Economic, Vol. 145 and 146, pp. 11-4. [In Persian].
  • Seivari, Fazel-Maqdad (1405AH), Irshad al-Talebin to Nahj-al-Mustrashadin, Qom, Al-Marashi School. [In Persian].
  • Tousi, Muhammad ibn Hassan (1405 AH), Talkhis al-Mohsal, Beirut, Dar al-Azwa. [In Persian].
  • Askari, Syed Morteza (1424 AH), Wilayat Imam Ali (a.s.) in Al-Kitab and Sunnah, Qom, World Assembly of Ahl al-Bayt (a.s). [In Persian].Amid, Hassan (N.d), Amid Dictionary, Tehran, Javidan Publishing Organization. [In Persian].
  • Kashefi, Mohammad Reza (2004), History of Islamic Culture and Civilization, Qom, World Center of Islamic Sciences. [In Persian].
  • (eds) (2004), Globalization, Qom, Publications of Imam Khomeini Institute (RA). [In Persian].
  • Lahiji, Abdul Razzaq (1982), Capital of Faith, Qom, Al-Zahra (A.S.).
    [In Persian].Linton, Ralph (1959), history of civilization, translated by Parviz Marzban, Tehran, Taban Publishing House in collaboration with Franglis Publishing House. [In Persian].
  • Mustafavi, Hassan (1430 A.H.), Research on the Words of the Holy Qur'an, Beirut, Dar al-Kitb-ul-Alamiya. [In Persian].Moin, Mohammad (1391 AH), Farhang Moin, Tehran, Amirkabir Publications. [In Persian].
  • Naich, Alireza; Piri, Mohammad Reza, (2023), "The Role of Epistemic Resources in Modern Islamic Civilization", two-chapter Journal of Fundamental Studies of Modern Islamic Civilization, Volume 5, Vol. 1, (series 9), pp. 161-190. [In Persian].Najafi, Musa; Gholami, Reza (2017), "Islamic revolution and its pivotal role in the formation of modern Islamic civilization", Islamic Revolution Studies, 15(55), pp. 121-140. [In Persian].
  • Velayati, Karim (2008), "The Role of Religion in the Creation and Continuation of Civilization", Faculty of Literature and Human Sciences, Tabriz University, (183-184), pp. 303-334. [In Persian].
  • Yaori Sartakhti, Mohammad Javad (2018), "The capacity of the Imamiya educational system in the development of Islamic culture and civilization (with emphasis on the first five centuries of Hijri)", bi-quarterly of Basic Studies of Modern Islamic Civilization, (2)1. pp. 263 -292. [In Persian].