ماهیت اخلاقی دولت اسلامی و مسئله‌ی بی‌طرفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

چکیده

پرسش اصلی مقاله‌ این است که ماهیت دولت اسلامی و تفاوت ماهوی آن با دول متعارف در چیست؟ پژوهش کنونی با روش تحلیل محتوای متون مرتبط، می‌کوشد به این پرسش از دریچه‌ی بحث اخلاق سیاسی پاسخ دهد. به این معنا که یکی از تفاوت‌های مهم دولت اسلامی با دیگر دولت‌ها در ماهیت اخلاقی آن است. این ویژگی سبب شده است تا دولت اسلامی در بحث اخلاق سیاسی بی‌طرف نباشد و به این أمر اهتمام داشته باشد. توجه دولت اسلامی به اخلاق سیاسی از منظر تمدن اسلامی است. آموزه‌های قرآنی، فلسفی، عرفانی و دانشی موجود در تمدن اسلامی، منبع غنی‌ای برای نگاه دولت به اخلاق فراهم ساخته است. این نوع نگاه به جامعه و اخلاق، سبب ایجاد نگاه مراتبی و منعطف به اخلاق حاکمان و شهروندان شده است؛ به‌گونه‌ای که آزادی، مدارا و برابری را در کنار تعلیم و تربیت در مواجهه با شهروندان توصیه می‌نماید. از سویی در بحث معیار اخلاقی دولت اسلامی نتیجه گرفته شد که اخلاق در تمدن اسلامی نه جامعیت و نه حاکمیت دارد، بلکه ذیل دین و عقل تعریف می‌شود. بر این اساس، در یک رویکرد تمدنی، شکل‌گیری جامعه‌ی اسلامی که مبتنی بر تربیت و اخلاق است، یکی از مراحل تحقق تمدن اسلامی است.  
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The moral nature of the Islamic state and the issue of neutrality

نویسنده [English]

  • Najmeh keikha
Assistant Professor of Political Science, Shahid Beheshti University,Tehran.i.r.iran
چکیده [English]

the main question of this paper is that what is the nature of the Islamic state and its substantive differences with conventional nations? current research with the method of content analysis of relevant literature tries to answer this question from the political ethics discussion window. in this sense, one of the important differences of the Islamic government with other governments is in its ethical nature. this feature has led the Islamic government not to be impartial in discussing political ethics. the attention of the Islamic government to political morality is from the perspective of Islamic civilization. Quran teachings, philosophy, Mystical and knowledge in Islamic civilization provide a rich source of insight for the government's view of ethics. This kind of view of society and morality has led to a systematic and flexible look at the ethics of the rulers and citizens, in such a way that freedom, tolerance and equality are recommended by education in the face of the citizens. on the one hand, in discussing the ethical criteria of the Islamic state, it was concluded that morality in Islamic civilization has neither integrity nor sovereignty but is defined as religion and reason. on this basis, in a civilization approach, the formation of an Islamic society based on education and morality.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic State
  • Ethics
  • Neutrality
  • Islamic Civilization
  • Moral Transformation
امام خمینی، روح‌الله (1378)، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
امام خمینی، روح‌الله (1379)، صحیفه امام، ج18، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
امام خمینی، روح‌الله (1393)، وصیت‌نامه‌ی سیاسی –الهی امام خمینی، تهران، ستاد بزرگداشت حضرت امام ‌خمینی ‏‏(س)‏‏ ـ‏‏ معاونت فرهنگی‏، چاپ ‏‏پنجاه و دوم.
اردبیلی، عبدالغنی (1381)، تقریرات فلسفی امام خمینی، ج2، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امامی جمعه، سید مهدی (1400)، درس گفتارهای تاریخ الهیات در جهان اسلام، جلسه‌ی پنجم.
پیتمن، کرول (1390)، وظیفه‌شناسی سیاسی، ترجمه: محمود راسخ افشار، تهران، پژواک.
خامنه‌ای، سید علی (1391)، «فرایند پنج گانه تحقّق اهداف انقلاب اسلامی در نگاه رهبر انقلاب»، mshrgh.ir/159482 و نیز https://khl.ink/f/37528.
سروش، عبدالکریم (1384)، اخلاق خدایان، تهران، طرح نو.
شاقول، یوسف (1397)، جان رالز از نگاه مایکل سندل، ترجمه: اکرم نوری زاده، قم، دانشگاه مفید (نسخه‌ی فیدیبو)
صدر، سیدموسی (1396)،  گام‌به‌گام با امام، مجموعه گفتارها و مصاحبه‌ها و مقالات (به اهتمام یعقوب ضاهر، مترجم: جمعی از مترجمان، ج10، تهران، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
طوسی، نصیرالدین (1373)، اخلاق ناصرى, تصحیح مجتبى مینوى و علیرضا حیدرى، چاپ پنجم، تهران، خوارزمى.
فارابی، محمد بن محمد (1388)، فصول منتزعه، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران، سروش.
فارابی، محمد بن محمد (1379)، سیاست مدنیه، ترجمـه و تحشـیه سـیدجعفر سجادی، چـاپ سـوم، تهـران، وزارت فرهنـگ و ارشـاد اسـلامی، سـازمان چـاپ و انتشارات.
فرامرز قراملکی، احد (1398)، اخلاق حرفه‌ای، چاپ پانزدهم، قم: انتشارات مجنون.
فلاح، رستم (1400)، جریان شناسی فکری فرهنگی در ایران معاصر (اخلاق کاربردی و حرفه‌ای)، مؤسسه فرهنگی و هنری آفتاب خرد.
کودی، سی.آ.ج. (1395)، مساله دست‌های آلوده (دانشنامه فلسفه استنفورد)، ترجمه: مریم خدادادی، تهران، ققنوس.
کیخا، نجمه و کثیری، میترا (1399)، «نحوه مواجهه با مخالفان در قرآن»، فصلنامه‌ی سیاست متعالیه، دوره‌ی هشتم، شماره‌ی 29، ص55-70.
لک زایی، شریف (1398)، «علل ضعف و عقب‌ماندگی جوامع اسلامی در اندیشه امام موسی صدر»، فصلنامه‌ی مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره‌ی 2، شماره‌ی 1(پیاپی 3)، ص328-311.
محیطی، حسن و احمدی، حسین (1398)، «ظرفیت سنجی اندیشه‌های اخلاقی در ایجاد نظام ارزشی تمدن نوین اسلامی»، فصلنامه‌ی مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره‌ی 2، شماره‌ی 1 (پیاپی3)، ص121-146.
مندوس، سوزان (1395)، بی‌طرفی در فلسفه اخلاق و فلسفه سیاسی، ترجمه: فاطمه سادات حسینی، قم: مؤسسه فرهنگی طه.
نیگل، تامس (1393)، اخلاق شناسی، ترجمه: جواد حیدری، تهران: نگاه معاصر.
نیگل، تامس (1399)، برابری و جانبداری، ترجمه: جواد حیدری، تهران: فرهنگ نشر نو.
وینسنت، اندرو (1399)، نظریه‌های دولت، ترجمه: حسین بشیریه، تهران، نشر نی، چاپ پانزدهم.