کارکردهای اخلاق سیاسی در نظام اسلامی با تأکید بر رویکرد تمدنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه سیاست پژوهشکده نظام‌های اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

چکیده

اخلاق سیاسی دارای کارکردها و نقش­های گوناگون در جامعه اسلامی است و نرم­افزار تمدن اسلامی به شمار می­رود. رصد این کارکردها به ما یاری می­دهد تا ظرفیت‌ها و گنجایش‌های این گرایش از اندیشه‌ی سیاسی اسلام را در جهت تقویت نظام اسلامی و سپس در گستره­ای وسیع به نام تمدن نوین اسلامی به کار بریم. پژوهش حاضر، در صدد  بررسی کارکردهای اخلاق سیاسی در تربیت، تنظیم و تحلیل بایدها و نبایدهای نظام سیاسی است و این‌که چگونه می­توان آن‌ها را  در جهت و رویکرد ایجاد تمدن نوپای اسلامی به کار گرفت. در فرضیه بر این أمر تأکید شده است که با توجه به فرآیند تعاملی-تکاملی سه­گانۀ فرد، جامعه و دولت، کارکردهای اخلاق سیاسی در جامعه‌ی اسلامی را می­توان در کاربری شایسته‌ی قدرت متناسب با مطلوبیت­های تمدن جدید اسلامی؛ عمق­بخشی به فرهنگ سیاسی مطلوب در جهت تمدن­سازی؛ مسئولیت­شناسی تمدنی؛ یاری به گذر از خودمحوری و پویش به‌سوی نگرة تمدنی؛ یاری به کارآمدی نظام سیاسی و هم­افزایی برای شکل­گیری گفت‌وگوی تمدنی جستجو کرد. اموری که هر یک گام‌هایی استوار در جهت حرکت به‌سوی تمدن را پیش پای رهروان قرار می­دهد. روش تحلیل در این مقاله از نوع توصیفی-تحلیلی است. پردازش کارکردهای اخلاق سیاسی و تلاش برای بازیابی نقش آن‌ها در تمدن جدید اسلامی، نوآوری تحقیق به شمار می­رود.  
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Functions of political ethics in the Islamic system:Emphasizing the civilizational approach

نویسنده [English]

  • Seyed Kazem Seyed Bagheri
Associate Professor of Islamic Culture and Thought Research Institute, Tehran, IR Iran.
چکیده [English]

Political ethics has various functions and roles in Islamic society and it is as a software of Islamic civilization. These functions helps us to increase the capacities of Islamic political thought in order to strengthen the Islamic system. It used to in a wide range as a modern Islamic civilization. This article try to examine the functions of political ethics in educating, regulating and analyzing should and should not of the political system and how they can be used in the direction and approach of creating a nascent Islamic civilization. The hypothesis is “interactive-evolutionary process such as individual, society and government are included functions of political ethics in Islamic society that be used to in a proper of power commensurate with modern Islamic civilization, political culture promote civilization; Civilizational responsibility; Helping to move from self-centeredness and dynamism to civilization; Help sought the efficiency of the political system and synergy to the formation of a dialogue of civilization, civilization by descriptive-analytical method.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political ethics
  • Islamic system
  • Islamic society
  • modern Islamic civilization
ابن‌بابویه على (1362)، الخصال، تصحیح، علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین.
ابن هشام، ابی محمد عبدالملک (1421)؛ السیره النبویه، بیروت، دارالمعرفه.
فارابی، ابونصر (1379)، اندیشه‌های اهل مدینه فاضله، سیدجعفر سجادی، چاپ اول، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
افلاطون (1381)، جمهور، ترجمه: فواد روحانی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، هشتم.
امانی، محمدعلی (1392)، سنن جاهلی عرب و روش برخورد قرآن کریم، تهران، دانشگاه امام صادق (علیه­السلام).
آربلاستر، آنتونی (1377)، لیبرالیسم غرب، ترجمه: عباس مخبر، تهران، نشر مرکز، اول.
بابایی، حبیب‌الله و دیگران (1388)، جستاری نظری در باب تمدن، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
باربارا جانکار (1388)، فلسفه ارسطو، تهران، انتشارات اطلاعات
جعفری، محمدتقی (1375)، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جعفری، محمدتقی (1377)، فرهنگ پیرو، فرهنگ پیشرو، تهران، موسسه‌ تدوین‌ و نشر آثار علامه‌ جعفری‌.
الحرانى، حسن بن على ابن شعبه (1404)، تحف العقول: مصحح، علی‌اکبر غفارى، قم، انتشارات جامعه مدرسین‏.
خامنه­ای، سیدعلی 14/07/1389
خامنه­ای، سیدعلی،  9/5/1376
خامنه­ای، سیدعلی، 14/۰۳/1383
خامنه­ای، سیدعلی، 14/۰۶/1392
خامنه­ای، سیدعلی، 05/۰۲/1396
خامنه­ای، سیدعلی، 19/6/1376
دورانت، ویل (1385)، تاریخ تمدّن، ج1، مترجم: احمد آرام و همکاران، تهران، انتشارات علمی فرهنگی
ریتزر، جورج (1391)، نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، تهران، انتشارات علمی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1380)، کارنامه‌ اسلام، چاپ هفتم، تهران، امیرکبیر.
سیدباقری، سیدکاظم (1395)؛ کارکردهای عدالت در حکمرانی اخلاقی، قم، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، فصلنامه‌ی علوم سیاسی، شماره‌ی 76.
شولتز (1384)، نظریه‌های شخصیت، ترجمه‌ی یوسف کریمی و همکاران، تهران، نشر ارسباران.
الصدر، سیدمحمدباقر (1392)، ومضات؛ مجموعة من مقالات و محاضرات و وثائق، قم، دارالصدر.
الصدر، سیدمحمدباقر (1359)، منابع القدرة فی الدّولة الإسلامیّة،‌ تهران،‌ جهاد البناء.
کاپلستون، فردریک (1388)، تاریخ فلسفه؛ ج1، ترجمه، ‌جلال‌الدین مجتبوی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
کلینی، ابوجعفر محمدبن یعقوب (1388ق)، الکافی،تصحیح، علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
کواکبى، عبدالرحمن (1362)، طبایع‏الاستبداد، ترجمه عبدالحسین قاجار، به کوشش و تصحیح محمدجواد صاحبى، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
کوئن، بروسن (1394) درآمدى بر جامعه‌شناسى، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، نشر توتیا.
گلریز، حسن (1368)، فرهنگ توصیفی لغات و اصطلاحات علوم اقتصادی، تهران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
لوکاس، هنری (1366)، تاریخ تمدن، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، تهران، نشر موسسه کیهان.
مجلسى، محمدباقر (1392ق)، بحارالانوار، تهران، المکتبة الاسلامیه.
مسعود، پدرام (1388)، سپهر عمومی، روایتی دیگر از سیاست، تهران، انتشارات یادآوران.
مطهری، مرتضی (1376)؛ سیری در نهج‌البلاغه، قم، صدرا.
مطهری، مرتضی (1379)، مجموعه آثار، تهران، صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1380)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
مور، جرج ادوارد (1385)، مبانی اخلاق؛ ترجمه غلامحسین توکلی و علی عسگری یزدی، قم، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
موسوی امام خمینی، سید روح‌الله (1378)، صحیفه امام، تهران، موسسۀ نشر آثار امام خمینی.
نائینی، محمدحسین (1386)، تنبیه الامه و تنزیه المله: تصحیح، سیدجواد ورعی، قم، بوستان کتاب.
نبوی، سیدعباس (1379)، فلسفه قدرت، تهران، نشر سمت.
نصر، سیدحسین (1385)، اسلام، مذهب، تاریخ و تمدن، ترجمه، عباس گیلوری؛ تهران، انتشارات دبیزش و روزبهان، اول، 1385.
نقیبی سید ابوالقاسم (1397)، مردم‌سالاری دینی و تمدن نوین اسلامی، تهران،‌ دوفصلنامه مطالعات تمدن نوین اسلامی، ش2، ص114-132.
واسعی، سیدعلیرضا (1399)، تأمّلاتی در خصوص «مراحل تمدن اسلامی»؛ رهیافتی برای تمدن نوین، تهران، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن اسلامی، ش 5، بهار و تابستان، ص155-178.
ورّام، ‌ابن‌ ابی‌ فراس (1372)، مجموعه‌ ورام‌ (تنبیه‌ الخواطر و نزهه‌ النواظر)، قم، انتشارات‌ مکتبه‌الفقیه‌.
یوکیچی، فوکوتساوا (1379)، نظریه تمدن، ترجمه چنگیز پهلوان، تهران، نشر گیو، چاپ دوم.
Jürgen R. Winkler, ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA, Encyclopædia Britannica, inc, https://www.britannica.com/topic/political-culture.
Merriam Webster Dictionary, United States, 2003.
International Encyclopedia of the Social Sciences, New York: Macmillen, 1968, Vol. 12.