مولفه‌های اندیشه‌سیاسی محقق‌سبزواری در نسبت با محقق‌کرکی در تمدن‌شیعی دوران صفوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم ‌سیاسی، پژوهشگاه علوم‌ انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

2 دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، جمهوری اسلامی ایران

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، تبیین مولفه‌های اندیشه‌‌سیاسی محقق‌سبزواری به‌عنوان شیخ‌الاسلام پایتخت دولت‌صفوی در تمدن‌شیعی ظهوریافته‌ آن دوران است. گردآوری اطلاعات این پژوهش، با روش اسنادی و کتابخانه‌ای انجام شده و بر چارچوب نظری شلدون ولین استوار است. ولین با الهام از نظریه انقلاب‌های علمی توماس کوهن، بیان می‌دارد که یک پارادایم سیاسی از طریق سرآمد آن شکل می‌گیرد، توسط کارورزان صرفا به‌کارگرفته می‌شود و به‌وسیله پارادایم‌سازان بدون دگرگونی بنیادین و با حفظ چارچوب اصلی، ویژگی‌هایی از آن تغییر یافته یا عناصری به آن افزوده می‌شود. در این تحقیق، با استفاده از نظریه پاردایم‌های سیاسی ولین، الگویی از فکرسیاسی محقق‌سبزواری با تکیه برکتاب «روضه‌الانوار عباسی» در نسبت با محقق‌کرکی در تمدن‌شیعی دوران صفوی به‌دست آمده‌است. براساس تحلیل داده‌های این تحقیق، محقق‌سبزواری به‌عنوان پارادایم‌ساز در چارچوب پارادایمِ محقق‌کرکی به‌عنوان سرآمدپارادایم، مولفه‌های فکرسیاسی خویش را سامان داده‌است. وی در نسبت با سه مولفه‌ اصلی فکرسیاسی محقق‌کرکی شامل: 1.حلیت اخذ خراج سلطان، 2.اقامه نماز‌جمعه در دوران غیبت، 3.مشروعیت‌دهی به حکومت‌صفوی، اولی را پذیرفته دومی را از وجوب‌تخییری به وجوب‌عینی تبدیل کرده و در مولفه سوم سه عنصر «عدل»، «عدالت» و «اعتدال» را به‌عنوان یک زنجیره مفاهیم به هم پیوسته، بیان داشته‌است. از نظر محقق‌سبزواری، «عدل» در شخص سلطان، «عدالت» در طبقه‌بندی علما و «اعتدال» در طبقه‌بندی مردم، نمایان می‌شود و پس از تکمیل این زنجیره، سلطنت مشروع می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Components of Sabzevari Scholar's Political Thought in Relation to Karaki Scholar in the Safavid Civilization

نویسندگان [English]

  • Farhad Zivyar 1
  • Ali Bahrami 2
1 Assistant Professor of Political Science, Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, I.R.Iran
2 Ph.D Student in Political Thought, Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, I.R.Iran.
چکیده [English]

The purpose of this study is to explain the components of political thought of the researcher Sabzevari as Shaykh al-Islam, the capital of the Safavid state in the emerging Shiite civilization of that time. The data collection of this research is done by documentary and library method and is based on the theoretical framework of Sheldon-Welin. Inspired by the theory of scientific revolutions, Thomas Cohen states that a political paradigm is formed through its superiority, is used only by practitioners, and is modified or modified by paradigm makers without fundamental change and while retaining the original framework. It becomes. In this research, using the theory of political paradigms of Valin, a model of political thought of a green researcher based on the book "Roza Al-Anwar Abbasi" in relation to a Turkish scholar in the Shiite civilization of the Safavid period has been obtained. Based on the analysis of the data of this research, the researcher Sabzevari as a paradigm maker has organized the components of his political thought within the framework of the paradigm of the researcher Karaki as the leading paradigm. In relation to the three main components of the political thought of the scholar Karaki, including: "Justice" has been expressed as "justice" and "moderation" as a chain of interconnected concepts. According to the researcher, "justice" appears in the person of the sultan, "justice" in the classification of ulema and "moderation" in the classification of the people, and after the completion of this chain, the monarchy becomes legitimate.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiite civilization
  • political thought
  • Mohaghegh Karaki
  • Mohaghegh Sabzevari
  • .Safavid rule

مراجع

احسابی، ابن ابی جمهود(1362)، غوالی اللثانی العزیریه، چاپ اول، قم: سیدالشهداء.
اردبیلی، احمد بن محمد(1413)، مجمع الفائده و البرهان، قم: مؤسسه نشر اسلامی.                
اصفهانی افندی، میرزاعبدالله(1359)، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، مترجم: احمدحسینی اشکوری، قم: کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی‌ نجفی.
الفت، محمدباقر(1375)، «رساله اعظم حوادث اسلام و ایران» در کتاب تأملات سیاسی در تاریخ تفکر اسلامی، به اهتمام: موسی نجفی، جلد دوم، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌فرهنگی.
جعفریان، رسول(1380)، میزگرد روضه‌الانوار عباسی، آیینه میراث، دوره13، 101-94.
جعفریان، رسول(1379)، دین و سیاست در دوره صفوی، قم: انصاریان.
چالمرز، آلن. اف(1392)، چیستی علم، مترجم: سعید زیباکلام، تهران: سمت.
حسینی‌زاده، محمدعلی(1387)، اندیشه‌سیاسی محقق‌کرکی، قم: بوستان کتاب.
حسون، محمد(1381)، حیات المحقق الکرکی و آثاره، تهران: احتجاج.
خاتون‌آبادی، عبدالحسین(1352)، وقایع السنین و الاعوام، تهران: اسلامیه.
خواندمیر، امیرمحمود(1370)، تاریخ شاه‌اسماعیل و شاه‌تهماسب، تهران: گستره.
خالقی، علی(1387)، اندیشه‌سیاسی محقق‌اردبیلی، قم: بوستان کتاب.
خوانساری، محمد باقر(1290)، روضات الجنات، تهران: اسماعیلیان.
زمانی‌نژاد، علی‌اکبر(1375)، کتاب­شناسی محقق‌اردبیلی، فصلنامه آیینه‌پژوهش، دوره هفتم، شماره 39، 122-93.
زیویار، فرهاد(1398)، بازتاب اندیشه‌سیاسی محقق‌کرکی و روزبهان خنجی در مناسبات سیاسی دولت صفویه و عثمانی،  فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، دوره10، شماره10، 57-29.
سبزواری، محمدباقر(1381)، روضه‌الانوار عباسی، قم: بوستان کتاب.
شاردن، ژان(1349)، س‍ی‍اح‍ت‌نامه‌ ش‍اردن، مترجم: محمد عباسی، تهران: امیرکبیر.‏‫‏‏
طباطبایی، سیدجواد(1386)، مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی، تهران: ستوده.
عالم، عبدالرحمن و صادقی‌اول، هادی(1392)، بررسی پارادایمی نسبت اخلاق و سیاسی در اندیشه لاک، فصلنامه راهبرد، شماره 67، 251-231.
علیخانی، علی‌اکبر وهمکاران(1390)، اندیشه‌سیاسی متفکران مسلمان، تهران: پژوهشکده مطالعات ‌فرهنگی و اجتماعی.
کرکی، محقق(1366). جامع المقاصد، قم: آل‌البیت.
فوران، جان(1390)، مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه: احمد تدین، چاپ چهاردهم، تهران: مؤسسه خدمات ‌فرهنگی رسا.
فیرحی، داوود(1395)، تاریخ تحول دولت در اسلام، قم: دانشگاه مفید.
لک‌زایی، نجف(1380)، اندیشه‌سیاسی محقق‌سبزواری، قم: بوستان کتاب.
لمبتون، آن.کی.اس(1374)، دولت و حکومت در اسلام، مترجمان: عباس صالحی‌ و محمد مهدی فقیهی، تهران: عروج.
-محمدی فشارکی، محسن و صالحیان، طاهره(1392)، روضه‌الانوار عباسی، نظام‌نامه اخلاق حاکمان در عهد صفوی، پژوهش­نامه ادبیات تعلیمی، شماره19، 232-199.
محمدی، رمضان و خزائیلی، محمدباقر(1398)، نظریه تمدنی ابن‌مسکویه، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره2، شماره1، 310-293.
مدرسی طباطبایی، حسین(1362)، زمین در فقه اسلامی، تهران: دفتر نشر فرهنگ‌ اسلامی.
مزینانی، محمدصادق(1378)، نماز جمعه از دیدگاه آقاجمال ‌خوانساری، فصلنامه فقه، شماره19، 336-281.
معینی‌علمداری، جهانگیر(1394)، روش‌شناسی نظریه‌های جدیددر سیاست، تهران: دانشگاه تهران.
منوچهری، عباس(1396)، رهیافت و روش در علوم‌سیاسی، تهران: سمت.
میراحمدی و دیگران، منصور(1395)، درسگفتارهایی در فقه‌سیاسی، تهران: فرهنگ و اندیشه اسلامی.
نجفی، موسی(1386)، مراتب ظهور فلسفه سیاست در تمدن اسلامی، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
نجفی، موسی و فقیه حقانی، موسی(1398)، تاریخ تحولات سیاسی ایران، چاپ پانزدهم، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
نجفی، موسی(1381)، «درآمدی فلسفی-تاریخی بر مفهوم‌شناسی واژه ملت در متون سیاسی ایران»، در کتاب مؤلفه‌های هویت‌ملی در ایران، تهران، پژوهشگاه علوم ‌انسانی و مطالعات ‌فرهنگی.
نصرالله، حسن عباس(1365)، تاریخ کرک نوح، دمشق: رایزنی فرهنگی ایران.
یاوری سرتختی، محمدجواد(1398)، ظرفیت نظام آموزشی امامیه در پیشرفت فرهنگ و تمدن اسلامی(با تأکید بر پنج قرن نخست هجری)، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره2، شماره1، 292-263.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار