درآمدی بر «یأس» و «امید» در فراز و فرود تمدن اسلامی (رویکرد الهیاتی و تاریخی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

«امید» و «یأس» هرچند مقولاتی مرتبط با روان فرد فرد جامعه است، لیکن در یک نگاه کلان هریک از این دو در فراز و فرود تمدن‌ها ازجمله تمدن اسلامی نقش بسزایی داشته است. ریشه‌های یأس و امید تمدنی همواره در تاریخ متغیر بوده، گاه متأثر از عقاید دینی (موعودگرایی) و گاه برخاسته از تحولات اجتماعی و سیاسی (مثلاً حملات صلیبی‌ها و یا حملات مغولان) بوده است. آنچه در این مقاله مورد تأکید و تمرکز خواهد بود، نخست مروری نظری و الهیاتی (در نگرش اسلامی، مسیحی و یهودی) بر نسبت میان «امید»، «ایمان» و «تمدن» است. سپس در گامی دیگر با مروری اجمالی بر گذشته‌ها و دوره‌های هفتگانۀ تمدن اسلامی، نمونه‌ها و مثال‌هایی از امیدها و ناامیدی‌ها و آثار کلان و بزرگ اجتماعی هر یک در اوج و حضیض تمدنی مورداشاره قرار می­گیرد تا فرایند تاریخی حرکت از یأس به امید، از جاهلیت عربی به جامعه مدینه النبی در نقطه‌های عطف تمدن اسلامی را ترسیم و تصویر کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparing the social traditions of the civilization of the prophets and the Rebellion from the perspective of Qur'an

نویسنده [English]

  • Habibullah Babaei
Assistant Professor of the Institute of Islamic Sciences and Culture
چکیده [English]

Although "hope" and "despair" are categories related to the individual psyche of society, but in a macro perspective, each of these two has played a significant role in the rise and fall of civilizations, including Islamic civilization. The roots of civilization's despair and hope have always been variable in history. Which is sometimes influenced by religious beliefs (Promise) and sometimes arising from social and political developments (such as the Crusades or the Mongol invasions). What will be emphasized in this article is first a theoretical and theological review (in the Islamic, Christian and Jewish perspectives) of the relationship between "hope", "faith" and "civilization". Then, in another step, with a brief overview of the past and the seven periods of Islamic civilization. Examples of hopes and disappointments and great social effects of each at rise and falls of civilization are pointed out at the historical process of moving from despair to hope. Namely, from Arab ignorance to the society of Medina at the turning points of Islamic civilization

کلیدواژه‌ها [English]

  • Despair
  • hope
  • faith
  • the idea of civilization
  1. قرآن کریم
  2. نهج‌البلاغه
  3. بویل، ج. آ. (گردآورنده)،( 1371)،  تاریخ ایران از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان، ترجمه حسن انوشه، موسسه انتشارات امیرکبیر، تهران.
  4. بیات، علی،(1393)،  بایسته‌های دوره بندی تمدن اسلامی، نقد و نظر، شماره 74. 
  5. جوینی، عطاملک بن محمد،(1382)، تاریخ جهانگشای جوینی.
  6. صدر، سید محمدباقر ، سنت‌های تاریخ در قرآن ، ترجمه د . سید جمال موسوی ، انتشارات روزبه ، تهران.
  7. عثمان، عبدالستار،(1376) مدینه اسلامی، ترجمه علی چراغی، انتشارات امیرکبیر. 
  8. فیاض، علی‌اکبر، (1397)، تاریخ اسلام، دانشگاه تهران.
  9. لین، جورج،(1390)،  ایران در اوایل عهد ایلخانان (رنسانس ایرانی)، ترجمه سید ابوالفضل رضوی، انتشارات امیرکبیر، تهران.

10. نصر، سید حسین، (1384)، جوان مسلمان و دنیای متجدد، تهران، طرح نو. 

11. نصر، حسین، (1385)، اسلام و تنگناهای انسان متجدد، دکتر ان­شاءالله رحمتی، نشر سهروردی.

  1. Hodgson, Marshall G. S. The Venture of Islam, Conscience and History in a World Civilization, The Classical Age of Islam, Chicago and London, The University of Chicago Press, 1974, Vol. 1.
  2. Moltmann, Jürgen. Theology of Hope. (New York: Harper & Row. Fortress Press (ed.), 1993).