نظریه گذار تمدنی به مثابه راهبردی برای تحقق تمدن نوین اسلامی با تاکید بر بیداری اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته رشته آینده پژوهی دانشگاه عالی دفاع ملی

2 استادیار دانشگاه عالی دفاع ملی

3 دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه کاشان

چکیده

تمدن محصول باورها، نگرش­ها، احساسات و رفتارهای­انسان و ترکیبی از عوامل سخت افزاری و نرم افزاری است، مطابق رویکردتحلیل لایه­ای علت­ها آشکارترین وجوه تمدن رفتارها و نمادهایی هستند که توسط نهادها و ساختارهای برآمده از جهانبینی­ها و یا جهان­نگری­ها پشتیبانی می­شوند، علاوه براین در لایه­های زیرین تمدن استعاره­ها و اسطوره­ها مقوم کنش­ها و کنشگران حوزه تمدن با چارچوب­های شناختی- هنجاری متعهد به نگه­داری تمدن قرار دارند که مقوم نگرش­ها و رفتارهای تمدن­ساز است. مولفه­های سخت­افزاری ناظر بر شکل­گیری و تکامل هویت مادی و کالبدی تمدن"وجوه آشکار" هستند درحالی که مولفه­های نرم افزاری ناظر برهویت معنوی و درونی و زیر ساخت فکری تمدن است. تمدن نوین اسلامی به عنوان نوع خاصی از تمدن­گرایی علیرغم وجوه اشتراک در عناصر مادی با سایر تمدن­ها درمولفه­های نرم افزاری ومعنوی تفاوت آشکاری با سایر تمدن­ها دارد و دارای ویژگی­های اختصاصی و منحصربه­فرد است. بنابراین تحقق آن مستلزم گذارتمدنی(گذر از تمدن مختلط، متناقض کنونی) و تمرکز بر مولفه­های تمدن­ساز در قواره جهان­بینی و جهان­نگری اسلامی و مسلمانی است. 
این مقاله با هدف تبیین ابعاد و مولفه­های تمدنساز در افق تمدن نوین اسلامی با تاکید بر مراحل پنجگانه تمدن سازی در دیدگاه­های مقام معظم رهبری و با روش ترکیبی؛ تحلیل گفتمان و تحلیل لایه­ای علت­ها( CLA )انجام شده است.
نتایج این بررسی نشان داد تمدن­های کنونی اسیر نگاه تک بعدی و سطحی به انسان و جهان هستند لذا گذر از وضعیت کنونی مستلزم نگاه تمدنی به جهان و توجه به دوگانه­های مختلف وجود انسان و تعادل در زیست مادی و معنوی است.
در این مقاله مولفه­ های تمدن ساز در قالب"نظریه گذار تمدنی" در سه سطح 1.لایه­های آشکار،2.لایه­های کمتر آشکار و 3.لایه­های پنهان تمدن، تحلیل و بررسی شده است.
منابع و ذخائر طبیعی و خدادادی، موقعیت ژئواستراتژیک، سرزمین، جمعیت و منابع انسانی، علم و تکنولوژی، توسعه زیرساخت­ها، فضا و ارتباطات به عوامل و مولفه­های مادی و سخت افزاری تمدن­ساز در افق تمدن نوین اسلامی شاملتبیین شده است.
همچنین در بُعد عوامل و مولفه معنوی مولفه­های نرم افزاری تمدن­ساز شامل: ارتباط با خالق و منشاء هستی( دینداری، توکل و توسل، معنویت گرایی، تعالیم الهی و هدایت ائمه اطهار(ع)، فلسفه انتظار و کمال جویی)، ارتباط اجتماعی با همنوعان( اخلاق گرایی، معرفت گرایی، عدالت خواهی، سرمایه اجتماعی)، سیستم­ها و نظامات ( نظام اداری و حکومت، نظام آموزشی و نوآوری، نظام حقوقی، قانون، قضایی، نظم و امنیت) در ساخت و افق تمدن نوین اسلامی تبیین شده است.
محقق درجمع­بندی بر این باور است بر اساس دیدگاه مقام معظم رهبری ترکیب موزون و انباشتگی درونی لایه­های تمدن با راهبرد بیداری اسلامی- ایرانی با عنوان( ترکیب حُب­ولا وحُب­وَلا) امکان تحقق تمدن نوین اسلامی در قواره ایرانی را فراهم می­نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Theory of Civilization Transition as a Strategy for the Realization of the New Islamic Civilization with Emphasis on Islamic Awakening

نویسندگان [English]

  • Hadi Abdolmaleki 1
  • Qadir Nezamipour 2
  • Taha Ashayeri 3
1 Graduate of Futurology, Higher National Defense University
2 Professor and Faculty member of National Defense University
3 Ph.D students in Sociology, Kashan University.
چکیده [English]

Civilization is the product of human beliefs, attitudes, feelings, and behaviors and is a combination of hardware and software factors. Civilization Metaphors and myths The constituents of actions and actors in the field of civilization with cognitive-normative frameworks are committed to the preservation of civilization, which is the constituent of civilization-building attitudes and behaviors. The hardware components that oversee the formation and evolution of the material and physical identity of civilization are "obvious aspects", while the software components oversee the spiritual and internal identity and intellectual infrastructure of civilization.
Modern Islamic civilization as a special type of civilization, despite the commonalities in material elements with other civilizations in software and spiritual components is clearly different from other civilizations and has special and unique features. Therefore, its realization requires a civil transition (transition from a mixed, current contradictory civilization) and focus on the components of civilization in the context of Islamic and Muslim worldview.
This article aims to explain the dimensions and components of civilization in the horizon of modern Islamic civilization by emphasizing the five stages of civilization in the views of the Supreme Leader and with a combined method; Discourse analysis and layer analysis of causes (CLA) have been performed.
The results of this study showed that current civilizations are captivated by a one-dimensional and superficial view of man and the world, so passing through the current situation requires a civilized view of the world and attention to the various dualities of human existence and balance in material and spiritual.
In this article, the components of civilization in the form of "civilization transition theory" have been analyzed and studied in three levels: 1. Explicit layers, 2. Less obvious layers and 3. Hidden layers of civilization.
Natural and God-given resources and resources, geostrategic position, land, population and human resources, science and technology, development of infrastructure, space and communication to the material and hardware factors and components of civilization in the horizon of new Islamic civilization are explained.
Also in the dimension of factors and spiritual component of civilization-building software components include: relationship with the Creator and the origin of the universe (religiosity, trust and recourse, spiritualism, divine teachings and guidance of Imams, philosophy of waiting and perfectionism), social relationship with fellow human beings (Ethicalism, epistemology, justice, social capital), systems and systems (administrative system and government, education and innovation system, legal system, law, judiciary, order and security) are explained in the construction and horizon of the new Islamic civilization.
According to the Supreme Leader, the harmonious combination and internal accumulation of the layers of civilization with the strategy of Islamic-Iranian awakening entitled (combination of Hubula and Hub-va-ula) will enable the realization of a new Islamic civilization in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civilization
  • New Islamic civilization
  • Components of civilization
  • Islamic Awakening

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه، مکارم شیرازی، قم، انتشارات اسلامی.
  2. امام خامنه­ای، سید علی، پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، آرشیو بیانات.
  3. امام خمینی(ره)،(1374)،  «دیدگاه­های فرهنگی»، تهران، موسسه نشر و تحقیقات ذکر.
  4. امام خمینی(ره)، روح اله، صحیفه نور، تهران مرکز نشر آثار امام خمینی.
  5. آقاخانی، محمدحسین (۱۳۹۳)، علل فروپاشی تمدن‌ها از دیدگاه قرآن.
  6. احمدی، ظهیر (1392)، علل انحطاط تمدن‌ها از منظر قرآن کریم.
  7. احمدی، حمید(1390)، جامعه شناسی سیاسی جنبش­های اسلامی،تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق.
  8. اسفندیاری، محمد (۱۳۹۱)، مؤلفه‌های تمدن­سازی اسلامی ایرانی با تأکید بر نظام اندیشه رهبری جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
  9. اطهری مریان، حسین (۱۳۷۶)، کالبدشکافی انحطاط و زوال سیاسی از دیدگاه ابن خلدون و ماکیاولی، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
  10. بابی سعید،(1379) هراس بنیادین، اروپا محوری و ظهور اسلام گرایی، ترجمه غلامرضا جمشیدی ها و موسی عنبری، تهران،  وزارت امور خارجه.
  11. تقوی، فریبا (۱۳۹۲)، علل شکوفایی و اضمحلال تمدن اسلامی اندلس، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشگاه تربیت‌معلم تهران.
  12. جبال بارزی، شایسته (1393)، عزت و ذلت از منظر آیات و روایات، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
  13. جعفری سروجهانی، مریم (۱۳۹۴)، علل سقوط حکومت صفویان و مغولان کبیر هند پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشگاه زنجان.
  14. خامنه ای، سید محمد (1396)، متن مصاحبه در ویژنامه فلسفه اسلامی و تمدن نوین اسلامی، تهران، انتشارات مرکز مطالعات راهبردی ناجا.
  15. خسرو پناه، (1396)، متن مصاحبه در ویژنامه فلسفه اسلامی و تمدن نوین اسلامی، تهران، انتشارات مرکز مطالعات راهبردی ناجا.
  16. خورشیدی چنزق، محمد (۱۳۸۹)، بررسی عوامل اقتدار و انحطاط مسلمین از دیدگاه نهج‌البلاغه، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشگاه گیلان.
  17. دورانت، ویل (1378)، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام تهران، چاپ سینا.
  18. دولتی، علی (1393)، اخلاق زمامداری پیامبر (ص) در برخورد با مخالفین، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران، دانشکده الهیات.
  19. دهخدا، علی‌اکبر (1341)، لغت‌نامه فارسی دهخدا، تهران، چاپخانه دانشگاه تهران
  20. ذولفقاری، حسین،(1396)، نظم و امنیت در تراز تمدن نوین اسلامی، فصلنامه مطالعات راهبردی ناجا، شماره 6، تهران، مرکز مطالعات راهبردی ناجا.
  21. رحمانی، جبار و جعفر آقایی، محمدرضا (1390)، ویژگی‌های بنیادین شکوفایی تمدن اسلامی، فصلنامه راهبرد فرهنگ، شماره چهاردهم و پانزدهم.
  22. رجایی، فرهنگ(1380)، پدیده جهانی شدن، وضعیت بشری و تمدن اطلاعاتی، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، تهران، آگاه.
  23. زینالی، یحیی (1389)، امام خمینی واحیای تمدن اسلامی، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام - دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
  24. سعادتمند، رسول (1386)، فرهنگ خودسازی و خدمت رسانی از دیدگاه امام خمینی قدس سره، تهران، نسیم.
  25. عباسپور، کبری (۱۳۹۰)، شاخصه‌های جوامع نکوهیده در نهج‌البلاغه، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشکده علوم حدیث.
  26. عمید، حسن (1376)، فرهنگ فارسی عمید، تهران، موسسه انتشارت امیرکبیر
  27. قانع، احمدعلی (1388)، علل انحطاط تمدن‌ها از دیدگاه قرآن کریم
  28. کامرانیان، عباسعلی (1387)، جنگ نرم، بررسی توطئه شیاطین علیه امت اسلامی، قم، انتشارات نور قرآن .
  29. کرمانی، طوبی،(1396)، نظم و امنیت در تراز تمدن نوین اسلامی، فصلنامه مطالعات راهبردی ناجا، شماره 6، تهران، مرکز مطالعات راهبردی ناجا.
  30. محمدی، مهدی،(۱۳۹۰)، تأثیر ظلم بر فروپاشی جوامع از دیدگاه سنت‌های تاریخی قرآن، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
  31. مددی، سیده لیلا (۱۳۹۱)، علل فروپاشی تمدن‌ها از دیدگاه امام علی (ع)، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
  32. مطهری، علی (1384)، بررسی علل پیشرفت و انحطاط مسلمانان با توجه به آیات قرآن، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه.
  33. میرزا، عبدالهاشم (1389)، عوامل انحطاط و سقوط جوامع از دیدگاه قرآن با اشاره به اندیشه‌های امام خمینی (ره)، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
  34. میکل، آندره (1381)، اسلام و تمدن اسلامی، ترجمه حسن فروغی، تهران، سمت
  35. نصری، عبدالله (1394)، نظریه تمدنِ انسان‌محور، عصر اندیشه، شماره ۸.
  36. نظامی پور، قدیر و هادی عبدالملکی(1396) طراحی الگوی راهبردی گفتمان بسیج درحفظ و تداوم بیداری اسلامی، رساله دکتری، تهران دانشگاه عالی دفاع ملی، دانشده مدیریت راهبردی.
  37. نیازی، محسن و عشایری، طاها (1395)، چرایی عقب‌ماندگی و زوال علم مسلمین از نگاه متفکران و جامعه شناسان، پنجمین اجلاس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، الگوی پایه پیشرفت.
  38. ولایتی، علی اکبر(1390) بیداری اسلامی، تهران، انتشارات  مرکز اجلاس بین المللی بیداری اسلامی.
  39. یوسفی، هدایت (1385)، «ریشه‌های عقب‌ماندگی مسلمانان در اندیشه امام خمینی»، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.

40- John L.Esposito,(1990)The Iranian Revolution: its Gloal Impact,Miami.Florida Internatonal University,Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار