سنت‌های پیدایی و پایایی تمدن از منظر قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران

چکیده

از موضوعات موردتوجه قرآن حکیم، سنت‌های تاریخی و اجتماعی است. یعنی مجموعه‌ای از قوانین الهی که بر جهان هستی اعم از جهان خلقت، جهان تاریخی و جهان تمدنی حاکم است. در این میان آنچه کمتر موردتوجه قرارگرفته است کشف و به‌کارگیری سنت‌های مؤثر در پیدایی و پایایی تمدن است. این سنت‌ها می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت و حتی در تحلیل رویدادهای تاریخی و تمدنی کاربرد داشته باشد. این نوشتار با استفاده از روش تفسیری، در برداشت از آیات و توصیفی- تحلیلی، در برداشت‌های تاریخی و با رویکردی تمدنی، درصدد پاسخ به این پرسش است که سنت‌های مؤثر در پیدایی، پایایی تمدن‌ها، از منظر قرآن چیست؟ یافته‌ها حکایت از آن دارد که سنت‌هایی مانند: امداد، ارسال رسولان، پیروزی حق بر باطل، پایداری و استقامت، تقوای اجتماعی و استغفار نقش بی‌بدیلی در پیدایی و مانایی تمدن‌ها  دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

civilizations from the perspective of the Qur'an

نویسنده [English]

  • mohammad hosain daneshkia
Associate Professor, Department of History of Islamic Culture and Civilization, University of Islamic Studies, Qom, Iran.
چکیده [English]

Purpose: what has received less attention is the discovery and application of effective traditions in the establishment and durability of civilization. These traditions can be used in long-term, medium-term and short-term planning and even in the analysis of historical and civilizational event.
Methodology: Using the interpretation method, in the interpretation of the verses and descriptive analysis, in the historical perceptions and with a civilizational approach.
The civilizational approach, or the civilizational view, extends to the research data set, therefore, the verses and traditions are also looked at with this view.
Findings: he findings of this research indicate that the six traditions of relief, sending messengers, the victory of right over wrong, stability and perseverance , piety , and retraction have an essential role in the durability and development of civilizations. Of course, the meaning of piety in this research is social piety.   Therefore, its effects such as learning knowledge from God, providing sustenance from an unknown or uncalculated way, giving the ability to distinguish falsehood from truth, making things easier, and showing the way out of problems are considered at the level of civilization.
Conclusion: God has governed the world, history and society with laws, civilization is also a level of society that happens on the bed of history, therefore the laws that govern history and society govern it. Achieving the rules governing civilization, especially the traditions governing the establishment and durability of civilization, is a very practical issue. The Qur'an has enumerated some
of the traditions governing the establishment and durability of civilization. In this article, the six traditions of relief, sending messengers, the victory of right over wrong, stability and perseverance , piety , and retraction were considered and analyzed with a civilizational approach. The function of humans causes the use and flow of traditions in the context of history. Therefore, man is able to create the subject of traditions with his actions, and by creating the subject, the ground for creating the tradition and its predicate is provided. The realization of these traditions is able to create and maintain the civilization culture, civilization systems, help to make civilization matters easier, rule meritocracy, Facilitate the revealed knowledge necessary for human movement and the application of human reason and experience, improve the economy in uncalculated ways, and make the front of the right victorious.
Any tradition that shows the factors of degeneration and stagnation of societies and civilizations, doing the opposite can be considered as a factor of establishment and durability and even the progress of civilization and in some way indicates establishment and durability. It is suggested that each of these traditions be studied on a case-by-case basis and how they are realized in civilization components with historical adaptations as human experiences.
What is important is to achieve the logic of generalizing individual data to social affairs, which makes such a thing difficult due to the habit of minds to individual perceptions of revealed knowledge.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur'an
  • Civilization traditions
  • tradition of formative
  • tradition of durability
  • Civilization
  • قرآن کریم
  • جوادی آملی، عبداله، تسنیم فی تفسیر القرآن (1388)، علی اسلامی، مرکز نشر اسراء
  • جوادی املی، عبداله، تفسیر انسان به انسان (1389)، محمدحسین الهی زاده، مرکز نشر اسراء، چ 5
  • حامد مقدم، احمد (1382)، بنیاد پژوهش‌های اسلامی
  • حسینی، حسن (1386)، سنت‌های الهی و سقوط و صعود تمدن‌ها، پژوهشنامه تاریخ، ش 8، صص 45-81
  • دانشکیا، محمدحسین، محمدحسین (1399)، تأثیر نگرش به دنیا در ساخت تمدن از منظر قرآن، مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 3، ش 2، صص 97-123
  • دانشکیا، محمدحسین، ایوب زارع خفری (1401)، تبیین نقش قانون الهی در پایایی تمدن اسلامی از نظرگاه آیت‌الله جوادی آملی، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 5، ش 1، صص 191-220
  • دانشکیا، محمدحسین (1393)، نگاهی دیگر به تاریخ در قرآن، قم، نشر معارف
  • سقای بی‌ریا، محمدناصر (1398)، مقایسه سنن اجتماعی تمدن ساز انبیاء و طاغوتیان از دیدگاه قرآن، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 2، ش 2، صص 223-247
  • سید رضی، نهج‌البلاغه
  • شهید صدر، سید محمدباقر (بی‌تا) انتشارات روزبه، ترجمه دکتر سید جمال موسوی ص72 به بعد
  • کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، الکافی (ط- الإسلامیة)، (1407ق‏)، غفارى علی‌اکبر و آخوندى، محمد، دارالکتب الإسلامیة، تهران‏، ج ‏5، ص 84
  • کافی، مجید (1393)، جامعه‌شناسی تاریخی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ص 405
  • طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان (بی‌تا)، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
  • مجلسى، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوار (ط- بیروت)، (1403)، جمعى از محققان‏، دار إحیاء التراث العربی‏، بیروت‏‏، ج 67
  • محمدی، سید محمدحسین (1387)، اصول و ضوابط حاکم بر سیر تمدن‌ها، تاریخ در آیینه پژوهش، ش 20، ص 161
  • مراد خانی، احمد (1386)، سنت‌های اجتماعی الهی در قرآن، مرکز جهانی علوم انسانی
  • مصباح یزدی، محمدتقی (1380)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، چاپ و نشر بین‌الملل، چ 5
  • مفید، محمد بن محمد (بی‌تا)، قم، جامعه مدرسین فی الحوزه العلمیه
  • میر محمدی، سیدضیاء الدین و همکاران (1389)، قانونمندی تاریخ و ویژگی‌های آن در قرآن، فصلنامه پژوهشی تاریخ و فرهنگ و تمدن اسلامی، سال اول، ش 1، صص 9-34
  • نجفی علمی، محمدجعفر (1371)، برداشتی از جامعه و سنن اجتماعی در قرآن، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ اول
  • جوادی آملی، عبدالله، جلسه 5 (11/7/1397)، تفسیر سوره طلاق https: //www. eshia. ir 
  • خامنه‌ای، سید علی (8/8/1392)، بیانات در دیدار اعضای همایش ملی «تغییرات جمعیتی و نقش آن در تحولات مختلف جامعه
  • خامنه‌ای، سید علی، (19/7/1391)، بیانات در اجتماع بزرگ مردم بجنورد
  • خامنه‌ای، سید علی (30/4/1392)، بیانات در دیدار مسئولان نظام‌
  • خامنه‌ای، سید علی (5/5/1381)، بیانات در دیدار اعضای ستادهای نماز جمعه
  • خامنه‌ای، سید علی (14/11/1390)، خطبه‌های نماز جمعه تهران + ترجمه خطبه عربی
  • خامنه‌ای، سید علی (27/5/1389)، بیانات در دیدار کارگزاران نظام
  • خامنه‌ای، سید علی (24/2/1398)، بیانات در دیدار مسئولان نظام
  • شهید تهرانی مقدم (یکشنبه ۲۹ آبان ۱۳۹۰)، ساخت موشک فوق حساس با 3 روز توسل در حرم امام رضا (ع):https: //www.
  • jahannews. com/analysis/19567
  • Quran [In Persian].
  • al-Mufid, Muhammad ibn Muhammad, n.d, qom: Qom seminary scholar’s community [In Persian].
  • Daneshkia, Mohammad Hosain (1393), another perspective at history in the Quran, qom, nashremaaref [In Persian].
  • Daneshkia, Mohammad Hosain (1399), The effect of attitude to the world in building a civilization from perspective of quran, scientific journal of new Islamic civilization fundamental studies, vol.3, No.2, (serial 6), 97-123 [In Persian].
  • Daneshkia, Mohammad Hosain, Zare KHafri, Ayyob (1401), Elucidation of the divine law's role in the reliability of Islamic civilization from the perspective of Ayatollah Javadi Amoli, scientific journal of new Islamic civilization fundamental studies, vol.5, No.1, (serial 9), 191-220 [In Persian].
  • Hamed Moghadam, Ahmad (1382), Islamic Research Foundation [In Persian].
  • Hosseini, Hasan (1386), Divine traditions and the fall and rise of civilizations, scientific journal of history research, 45-81[In Persian].https: //www. eshia. Ir
  • Javadi-Amoli Abdollah (1388), Tasneem Tafsir, Edited by Ali islamy, nashr esra [In Persian].
  • Javadi-Amoli Abdollah (1389), The interpretation of man through man, Edited by Mohammad Hossein Elahizadeh, nashr esra [In Persian].
  • Javadi-Amoli, Abdollah, session 5 (1397/7/11), tafsir sureh talagh [In Persian].
  • Kafi, Majid (1393), Historical sociology, Research Institute of Hawzah and University, 405 [In Persian].
  • Khamenei, seyyed Ali (1390/11/14), " Friday sermons in Tehran + translation of the Arabic sermon" , https: //khamenei. Ir [In Persian].
  • Khamenei, seyyed Ali (1393/7/19), "Statements in the large gathering of the people of Bojnord", https: //khamenei. Ir [In Persian].
  • Khamenei, seyyed Ali (1398/2/24), "Statements in the meeting with the officials of the system", https: //khamenei. Ir [In Persian].
  • Khamenei, seyyed Ali (1398/5/27), "Statements in the meeting with the officials of the system", https: //khamenei. Ir [In Persian].
  • Khamenei, seyyed Ali (1392/4/30), "Statements in the meeting with officials of the system", https: //khamenei. Ir [In Persian].
  • Khamenei, seyyed Ali (1381/5/5), "Statements in the meeting of the members of the Friday prayer staffs" https: //khamenei. Ir [In Persian].
  • Kulayni, Muhammad ibn Ya'qub (1407), al-Kafi, translated by Mohammad Akhondi, alia kbar Ghaffari, Tehran: darolkotob islami, ed.5, 84 [In Persian].
  • Majlesi, Mohammad-Baqer (1403), Bihar al-Anwar (Beirut), translated by A group of researchers, Arab Heritage Revival House, Beirut, ed 67 [In Persian].
  • MirMuhammadi S Z A, Alviri M (1389), The regularity of history and its features in the Qur’an, scientific journal the history of Islamic culture and civilization, No1, 9-34 [In Persian].
  • Misbah Yazdi, Muhammad Taqi (1380), Society and history from the perspective of the Qur'an, nashrebeynolmelal [In Persian].
  • Mohammadi, seyed Mohammad Hosain (1387), Principles and rules governing the course of civilizations, history o islam as reflected in research, No20, 161 [In Persian].
  • Moradkhani, ahmad (1386), Social traditions in the Quran, International Center for Islamic Studies [In Persian].
  • Najafi Elmi, Mohammad Jaafar (1371), Ministry Of Culture And Islamic Guidance Directorate, Printing and Publishing Organization of the Ministry of Culture and Islamic Guidance [In Persian].
  • Sadr, Muhammad Baqir, n.d, ruzbeh publishing, translated by doctor seyyed Jamal Mousavi, 72 [In Persian].
  • Saqa Biria, Mohammad Nasser (1398), An Introduction to "Despair" and "Hope" in the Rise and Fall of Islamic Civilization (Theological and Historical Approach),  scientific journal of new Islamic civilization fundamental studies, vol.2, No.2, (serial 4), 223-247 [In Persian].
  • Shahid Tehrani Moghadam (1390/7/29), "The construction of a super-sensitive missile with 3 days of appeal in the shrine of Imam Reza", https: //www. jahannews. com/analysis/195760 [In Persian].
  • Sharif Radhi, Nahj al-balagha, hekmat 4
  • Tabatabai, seyed Muhammad Husayn, n.d, Tafsir al-Mizan, The Islamic Publications Office of Qom Seminary Community of Teachers [In Persian]