The “Nafy-e Sabil” Rule and the New Islamic Civilization

Document Type : Original Article

Authors

1 Associate Professor of Political Sciences, Tarbiat Modares University,Tehran,Iran.

2 Ph.D student of Political Studies of Islamic Revolution, Shahid University, Tehran, Iran

Abstract

Purpose: The most important goal of this article is to show that the reconstruction of "Islamic civilization" requires a new definition and understanding of the rule of " Negation of the Way " (Nafy-e Sabil) in the texts of Islamic jurisprudence. From the point of view of this article, the conceptual elements of the Negation of the Way, redefine and guarantee ontological security in Islamic civilization. Modern Muslims and Muslims who seek to create an Islamic renaissance should carefully study the concept of the rule of Nafy-e Sabil.
Methodology: The present article is based on the method of "text content analysis" in the exegetical teachings of late Shiite scholars. Discourse analysis method, emphasizing the logic of difference and demarcation with "other" was also considered in this article. In this method, the concept of the rule of " Negation of the Way " (Nafy-e Sabil) and the identity of a believer were extracted from the Qur'an and Shia jurisprudence texts, and the civilization-building requirements of the rule of Nafy-e Sabil were identified in these texts. In order to validate the findings, the opinions of high-ranking Shia clerics such as Allameh Jafari, Imam Khomeini, Ayatollah Khamenei, Allameh Tabatabai, Ayatollah Makarem Shirazi and Ayatollah Javadi Amoli were studied about the concept of "Negation of the Way " (Nafy-e Sabil) ", "faith" and "religious duties".
Findings: The rule of Nafy-e Sabil is a fluid and dynamic concept that is formed based on demarcation, and is the basis of preserving the real identity of believers. Nafy-e Sabil is adherence to a divine tradition that will be manifested after the responsible and accurate performance of religious duties. This rule changes the principle of demarcation from Islam and disbelief to faith and disbelief and defines faith based on religious duties and a special lifestyle. Nafy-e Sabil causes the production of knowledge, wealth and military power of Muslims and shia to increase.
Conclusion: Preservation of Muslim identity has requirements that Muslims and Shia communities must pay attention to. The rule of Nafy-e Sabil will preserve the dignity, honor, pride and progress of the Muslim and Shia community, and this issue is of great interest in the statements of the high Shia leaders. the difference in the Islamic way of life led to the creation of security in the Islamic civilization and causes the strength and capability of Islamic civilization in the contemporary world.

Keywords

Main Subjects

References

  • قرآن کریم
  • نهج‌البلاغه
  • ---------- (1360)، مصباح‌الشریعه، ترجمه‏ی حسن مصطفوى، تهران، انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران.
  • ابن ابی‌الحدید معتزلی (1404ق)، شرح نهج‌البلاغه، ج 20، قم، مکتبه آیه‌الله العظمی المرعشی النجفی.
  • ابن اثیر، عزالدین (1370)، تاریخ کامل، ترجمه‌ی سید حسین روحانی، ج 2، تهران، انتشارات اساطیر.
  • ابن بابویه، محمدبن علی (شیخ صدوق) (1376)، الأمالی( للصدوق)، ترجمه‏ی محمدباقر کمره‌ای، تهران، کتابچی.
  • ابن بابویه، محمدبن علی (شیخ صدوق) (1382)، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ترجمه‏ی محمدرضا انصاری محلاتی، ج 1، قم، نسیم کوثر‏.
  • ابن بابویه، محمدعلی (شیخ صدوق) (1385)، من لایحضره الفقیه، ترجمه علی‌اکبر غفارى، محمدجواد غفاری و صدربلاغى، ج 4، تهران، دارالکتاب اسلامیه.
  • ثقفی، ابراهیم بن محمد (1401)، ترجمه الغارات: سال‏های روایت نشده از حکومت امیرالمؤمنین (ع)، ترجمه سید محمود زارعی، تهران، بیان معنوی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله (1415ق)، کتاب البیع، ج 2، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
  • امام خمینی، سید روح‌الله (1385)، تحریر‌ الوسیله، ترجمه‏ی سیدمحمدباقر موسوی همدانی، ج 1 و 2، قم، انتشارات دارالعلم.
  • امام خمینی، سید روح‌الله (1391)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • اندرزگو، سید محمود و نواده توپچی، حسین (1400)، بررسی تضاد قاعده نفی سبیل با نظریه جهانی‌شدن و جهانی‏سازی، فصلنامه مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، دوره 15، (44)، صص 93ـ75.
  • ایزدهی، سیدسجاد (1390)، فقه سیاسی امام خمینی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج.
  • بن ابی‌فراس، ورام و مسعود بن عیسی (1369)، مجموعه ورّام، آداب و اخلاق در اسلام، ترجمه‏ی تنبیه الخواطر، ج 1، مشهد، بنیاد پژوهش‏هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
  • بیانات رهبر انقلاب اسلامی در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 19/09/1392.
  • بیانات رهبر انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان نظام در روز عید مبعث، 19/04/1389.
  • بیانات رهبر انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان نظام و سفراى کشورهاى اسلامى، 26/02/1394.
  • بیانات رهبر انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از اساتید دانشگاه‌های سراسر کشور، 8/8/1382.
  • بیانات رهبر انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از برگزیدگان المپیادهای جهانی و افراد ممتاز آزمون‌های80 و81، 3/7/1381.
  • جعفریان، رسول (1392)، تاریخ سیاسی اسلام 1، سیره‌ی رسول خدا (ص)، قم، انتشارات دلیل ما.
  • جوادی آملی، عبدالله (1392)، دین‏شناسی، قم، مرکز نشر اسراء
  • جوادی آملی، عبدالله (1388)، تفسیر موضوعی قرآن کریم جامعه در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء.
  • جوادی آملی، عبدالله (1391)، مفاتیح الحیاة، قم، مرکز نشر اسراء.
  • حرانی، حسین بن علی (1363)، تحف‌العقول، قم، جامعه مدرسین.
  • حسینی خامنه‌ای، سیدعلی (1396)، طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، قم، مؤسسه فرهنگی ایمان جهادی.
  • حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین (1363)، تفسیر اثنی عشری، ج 1، تهران، انتشارات میقات.
  • حکیم، سیدمحمدباقر (1387)، جامعه‌ی انسانی از دیدگاه قرآن کریم، ترجمه‏ی موسی دانش، مشهد، بنیاد پژوهش‏های اسلامی.
  • حکیمی، محمدرضا و محمد حکیمی و علی حکیمی (1380)، الحیاة، ترجمه احمد آرام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  • خسروپناه، عبدالحسین (1392)، کلام نوین اسلامی، ج 3، قم، تعلیم و تربیت اسلامی.
  • دورانت، ویلیام جیمز (1378)، تاریخ تمدن، ج 1، ترجمه جمعی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
  • دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه دهخدا (چاپ دوم)، ج 3، تهران، دانشگاه تهران.
  • دهشیری، محمدرضا و زهرا بهرامی (1400)، مؤلفه‏های الگوی سیاست خارجی تمدنساز، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 4، (2)، صص56 ـ31.
  • دیاری بیدگلی، محمدتقی، داوری، روح‏الله (1400)، تأثیر آیه نفی سبیل بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پژوهشنامه معارف قرآنی، دوره 12، (44)، صص 40ـ 7.
  • رحمانی، محمد (1382)، قاعده نفی سبیل از منظر فریقین، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، (6)، صص 28ـ2.
  • سبحانی، جعفر (1380)، فروغ ابدیت/ تجزیه‌وتحلیل کاملی از زندگانی پیامبر اکرم، ج 1، قم، بوستان کتاب.
  • سخنرانی آیت‌الله عبدالله جوادی آملی در جمع برخی طلاب علوم دینی، قم، بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء، 03/10/1397.
  • سرخیل، بهنام (1398)، هویت دینی و آینده همگرایی در جهان اسلام؛ موانع و راهکارها، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره 2 (2)، صص 116ـ93.
  • شجاعیان، محمد (1399)، سیر تحول مفهومی قاعده نفی سبیل در فقه سیاسی شیعه، فصلنامه سیاست متعالیه، دوره 8، (30)، صص 128ـ109.
  • طباطبائی، سیدمحمدحسین (1387)، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، ج 5 و 9، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  • طوسی، محمدبن حسن (1414ق)، الأمالی، ج 1، قم، دارالثقافه.
  • طیب، سیدعبدالحسین تفسیر اطیب‌البیان، نسخه الکترونیک، دسترسی در:https://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/60818/4810
  • علیدوست، ابوالقاسم (1383)، قاعده‌ی نفی سبیل، دوفصلنامه‌ی مقالات و بررسی‌ها، دفتر 76، (3)، صص 253ـ231.
  • عمید زنجانی، عباسعلی و ابراهیم موسی‌زاده (1391)، بایسته‌های فقه سیاسی، تهران، مجمع علمی و فرهنگی مجد.
  • غمامی، سیدمحمدمهدی، مقدمی خمامی، نیلوفر (1398)، چالش‏های بنیادین جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با سند توسعه پایدار، فصلنامه حکومت اسلامی، دوره 24، (91)، صص 32ـ5.
  • فرید، امن‏اله، امرالله نیکومنش و علی بهرامی‏نژاد مغویه (1399)، رابطه قاعده نفی سبیل با توافق برجام (تعامل یا تعارض)، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، دوره 16، (53)، صص 16ـ1.
  • قدیری، حسین (1400)، امنیت ملی و ارتباط آن با وجوب استکبارستیزی در اسلام (با تمرکز بر امنیت اقتصادی)، مطالعات امنیت اقتصادی، سال اول، (4)، صص 39ـ1.
  • قطب، محمد (1359)، جاهلیت قرن بیستم، ترجمه‌ی محمدعلی عابدی، تهران، ناشر مرکز نشر انقلاب.
  • کلینی، محمدبن یعقوب (1363)، گزیده کافی، ترجمه محمدباقر بهبودی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
  • کلینی، محمدبن یعقوب (1369)، اصول الکافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، ج 1، تهران، کتاب‌فروشی علمیه اسلامیه.
  • مالمیر، محمدابراهیم و اعظم محمددخت (1387)، آیه‌ی نفی سبیل و نقش آن در تحقق اتحاد ملی و انسجام اسلامی، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم (1)، صص 46ـ28.
  • محرمی، غلامحسن (1396)، نقش امامان شیعه علیه‌السلام در شکل‏گیری و توسعه تمدن اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  • مسعودی، محمدمهدی (1376)، روش‏شناسی تفسیر المیزان، فصلنامه پژوهش‏های قرآنی، دوره 3، (9-10)، صص 123-102.
  • مطهری، مرتضی (1368)، اسلام و مقتضیات زمان، تهران، انتشارات صدرا.
  • مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1372)، تفسیر نمونه، ج 4، تهران، انتشارات دارالاسلام.
  • نامه رهبر انقلاب اسلامی به عموم جوانان در کشورهای غربی‌، 8/9/1394).
  • نراقی، ملا احمد (1387)، معراج السعاده، تهران، انتشارات ولی عصر (عج).
  • نوروزیان، امیر (1398)، واکاوی دلالت آیه نفی سبیل بر عدم جواز سلطه کفار بر مسلمین، فقیهانه، سال چهارم، (11)، 23ـ6.
  • هلالى، سلیم بن قیس (1416ق)، أسرار آل محمد علیهم‌السلام، ترجمه اسماعیل انصارى زنجانى خوئینى، ج 1، قم، نشر الهادی.
  • Holy Quran. [In Persian].
  • Nahj Albalagheh. [In Persian].
  • ------------ (1360), Misbah al-Sharia, translated by Hassan Mostafavi, Tehran, Islamic Society of Hikmat and Philosophy of Iran. [In Persian].
  • Alidoost, Abulqasem, (2013), the rule of Nafy-e Sabil (Negation of the Way), journal of articles and reviews, 76, (3), pp. 231-253. [In Persian].
  • Andarzgo, Seyyed Mahmoud and Nawadeh Topchi, Hossein (1400), the contradiction rule of Nafy-e Sabil (Negation of the Way) with the theory of globalization and globalization, Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence Studies and Fundamentals of Law, Volume 15, (44), pp. 75-93. [In Persian].
  • Ayatollah Abdullah Javadi Amoli's speech to some students of religious sciences, Qom, Israa International Foundation for Revelation Sciences, 2018/10/3. [In Persian].
  • Bin Abifras, Waram and Masoud ibn Isa (1369), Waram's Collection, Manners and Ethics in Islam, Translation of Tanbih Al-Khwatar, Volume 1, Mashhad, Astan Quds Razavi Islamic Research Foundation. [In Persian].
  • Dehkhoda, Ali Akbar (1377), Dehkhoda dictionary (2nd edition), vol.3, Tehran: University of Tehran. [In Persian].
  • Dehshiri, Mohammad Reza and Zahra Bahrami (1400), Components of Civilization-Building Foreign Policy Model, Bi-quarterly Journal of Fundamental Studies of Modern Islamic Civilization, Volume 4, (2), pp. 31-56. [In Persian].
  • Diari Bidgholi, Mohammad Taghi, Davari, Ruhollah (1400), the influence of the verse of Nafy-e Sabil (Negation of the Way) on the foreign policy of the Islamic Republic of Iran, Research Journal of Quranic Studies, Volume 12, (44), pp. 7-40. [In Persian].
  • Durant, William James (1378), History of Civilization, Volume 1, collective translation, Tehran: Scientific and Cultural Publications. [In Persian].
  • Farid, Aman Elah, Amrullah Nikomanesh and Ali Bahraminejad Mughwieh (2019), the relationship between the Mustafa negation rule and the JCPOA agreement (interaction or conflict), Political Science Quarterly, Volume 16, (53), pp. 1-16. [In Persian].
  • Ghamami, Seyyed Mohammad Mahdi, Moghadami Khamami, Nilofar (2018) Fundamental challenges of the Islamic Republic of Iran in facing the sustainable development document, Islamic Government Quarterly, Volume 24, (91), pp.5-32. [In Persian].
  • Giddenz, Antony,2004, Modernity and Self- Identity: Self and Society in the Late Modern Age, Cambridge, Polity. [In Persian].
  • Hakim, Seyyed Mohammad Baqer (2007), Human society from the perspective of the Holy Quran, translated by Musa Danesh, Mashhad, Islamic Research Foundation. [In Persian].
  • Hakimi, Mohammad Reza and Mohammad Hakimi and Ali Hakimi, (1380), Al-Hayat, translated by Ahmad Aram, Tehran, Islamic Culture Publishing House. [In Persian].
  • Harrani, Hossein bin Ali, (1363), Tohf al-Aqool, Qom, Jamia Madrasin. [In Persian].
  • Helali, Salim bin Qays, (1416 AH), Asrar al Muhammad, peace be upon him, translated by Ismail Ansari Zanjani Khoini, vol. 1, Qom, Al-Hadi publication. [In Persian].
  • Hosseini Khamenei, Seyyed Ali (2016), Outline of Islamic Thought in the Qur'an, Qom, Iman Jihadi Cultural Institute. [In Persian].
  • Hosseini Shah Abd al-Azimi, Hossein (1363), Tafsir Esna Ashari, Vol. 1, Tehran, Miqat Publications. [In Persian].
  • Ibn Abi al-Hadid Mu'tazili (1404 AH), Commentary on Nahj al-Balagha, 20, Qom, School of Ayatollah al-Azmi al-Marashi al-Najafi. [In Persian].
  • Ibn Athir, Izz al-Din (1370), Tarikh Kamel, translated by Seyyed Hossein Rouhani, vol. 2, Tehran, Asatir Publications. [In Persian].
  • Ibn Babouyeh, Muhammad Ali (Sheikh Sadouq) (1385), Man Lay Hazara Al-Faqih, translated by Ali Akbar Ghafari, Mohammad Javad Ghafari and Sadr Balaghi, vol. 4, Tehran, Darul Kitab Islamia. [In Persian].
  • Ibn Babouyeh, Muhammad bin Ali (Sheikh Sadouq) (1376), Al-Amali (Lal Sadouq), translated by Mohammad Bagher Kameraei, Tehran, Kitabchi. [In Persian].
  • Ibn Babouyeh, Muhammad bin Ali (Sheikh Sadouq) (1382), the reward of deeds and the eagle of deeds, translated by Mohammad Reza Ansari Mahalati, vol. 1, Qom, Nasim Kauthar. [In Persian].
  • Imam Khomeini, Seyyed Ruhollah (1385): Tahrir al-Wasila, translated by Seyyed Mohammad Baqer Mousavi Hamdani, Vol. 1 and 2, Qom, Dar al-Alam Publications. [In Persian].
  • Imam Khomeini, Seyyed Ruhollah, (1391), Commentary on the Hadith of Soldiers of Reason and Ignorance, Tehran, Imam Khomeini Editing and Publishing Institute. [In Persian].
  • Imam Khomeini, Seyyed Ruhollah (1415 A.H.), Kitab al-Bai, vol. 2, Qom, Al-Nashar al-Islami Institute. [In Persian].
  • Izadehi, Seyyedsajad (2013), Imam Khomeini's political jurisprudence, Tehran, Arouj publishing house. [In Persian].
  • Jafarian, Rasul (1392), Political History of Islam 1, Sira Ya Rasul Khuda p., Qom, Dalil Ma Publications. [In Persian].
  • Javadi Amoli, Abdullah (2012), Theology, Qom, Isra Publishing Center[In Persian].
  • Javadi Amoli, Abdullah (1388), Thematic Tafsir of the Noble Qur'an, Society in the Qur'an, Qom, Isra Publishing Center. [In Persian].
  • Javadi Amoli, Abdullah (1391), Mofatih al-Hayya, Qom, Isra Publishing Center. [In Persian].
  • Khosropanah, Abdul Hossein (2012), New Islamic Theology, third volume, Qom: Islamic Education and Training. [In Persian].
  • Koleini, Mohammad bin Yaqub (1363), Gozide Kafi, translated by Mohammad Baqer Behboodi, Tehran, Center for Scientific and Cultural Publications. [In Persian].
  • Koleini, Mohammad bin Yaqub (1369), Usul al-Kafi, translated by Seyyed Javad Mostafavi, vol. 1, Tehran, Ilmia Islamia bookstore. [In Persian].
  • Makarem Shirazi, Nasser and others (1372), Tafsir al-Nashon, Vol. 4, Tehran, Darul Islam Publications. [In Persian].
  • Malmir, Mohammad Ibrahim and Azam Mohammad Dokht (1387), the verse of the rule of Nafy-e Sabil (Negation of the Way) and its role in the realization of national unity and Islamic unity, Research Journal of Sciences and Education of the Holy Quran, (1), pp. 28-46. [In Persian].
  • Masoudi, Mohammad Mahdi (1376), Methodology of Tafsir al-Mizan, Qur'anic Research Quarterly, Volume 3, (9-10), pp. 102-123. [In Persian].
  • Mitzen, Jenifer & Kyle, Larson 2017, Ontological Security and Foreign Policy, Oxford Research[In Persian].
  • Mitzen, Jenifer, 2004, Ontological Security in world Politics and Implications for the Study of European Security, Prepared for the CIDEL Workshop, Oslo. [In Persian].
  • Mitzen, Jenifer, 2006, Ontological Security in World Politics: State Identity and the Security Dilemma, European Journal of International Relations,12(3):341-370 [In Persian].
  • Moharrami, Gholamhasan (2016), the role of Shia imams against Islam in the formation and development of Islamic civilization, Qom, Imam Khomeini Educational and Research Institute [In Persian].
  • Motahari, Morteza (1368), Islam and the needs of the times, Tehran, Sadra Publishing House [In Persian].
  • Naraghi, Mollah Ahmed (1387), Meraj Al-Saadeh, Tehran, Vali Asr Publications (AJ) [In Persian].
  • Norouzian, Amir (2018), analysis of the meaning of the verse rule of Nafy-e Sabil (Negation of the Way) on the impermissibility of the rule of the infidels over the Muslims, Faqihaneh, fourth year, (11), 6-23. [In Persian].
  • Amid Zanjani, Abbas Ali and Ebrahim Mouszadeh (2011), Political Jurisprudence Essentials, Tehran, Majd Scientific and Cultural Assembly. [In Persian].
  • Qadiri, Hossein (1400), national security and its relationship with the obligation of anti-arrogance in Islam (with a focus on economic security), economic security studies, first year, (4), pp. 1-39 [In Persian].
  • Qutb, Mohammad (1359), Twentieth Century Ignorance, translated by Mohammad Ali Abedi, Tehran, published by the Revolution Publishing Center. [In Persian].
  • Rahmani, Mohammad (2012), the rule of Nafy-e Sabil (Negation of the Way) from the perspective of the parties, Research Journal of Hikmat and Islamic Philosophy, (6), pp. 2-28. [In Persian].
  • Sarkhil, Behnam (2018), religious identity and the future of convergence in the Islamic world; Obstacles and Solutions, two quarterly journal of fundamental studies of modern Islamic civilization, period, 2 (2), pp. 93-116. [In .Persian]Shojayan, Mohammad (2019), the course of conceptual evolution of Nafy-e Sabil (Negation of the Way) in Shia political jurisprudence, Transcendent Policy Quarterly, Volume 8, (30), pp. 109-128. [In Persian].
  • Sobhani, Jafar (1380), Forough Ebdit/ a complete analysis of the life of the Holy Prophet, Vol. 1, Qom, Bostan Kitab. [In Persian]Statements of the Leader of the Islamic Revolution in a gathering of selected world Olympiads and distinguished people of the 80th and 81st exams, 1381/7/3 [In Persian].
  • Statements of the Leader of the Islamic Revolution in a group meeting of university professors across the country, 1382/8/8. [In Persian].
  • Statements of the Leader of the Islamic Revolution in a meeting with the members of the Supreme Council of the Cultural Revolution, 2013/9/19. [In Persian].
  • Statements of the Leader of the Islamic Revolution in the meeting with the officials of the system on the day of Eid Mu'baat, 2019/4/19. [In Persian].
  • Statements of the Leader of the Islamic Revolution in the meeting with the regime officials and ambassadors of Islamic countries, 2014/2/26. [In Persian].
  • Tabatabai, Seyyed Mohammad Hossein, (1387), translation of Tafsir al-Mizan, translated by Seyyed Mohammad Baqer Mousavi Hamdani, vol.5 and 9, Qom, Islamic Publications Office. [In Persian].
  • Tayeb, Seyyed Abdul Hossein Tafsir of Atyeb El Bayan, electronic version, available at: https://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/60818/4810[In Persian].
  • Thaghafi, Ibrahim bin Muhammad (1401), translation of Al-Gharat: The Unnarrated Years of the Rule of Amir al-Mu'minin (AS), translated by Seyyed Mahmoud Zarei, Tehran, Bayan Manavi. [In Persian].
  • The letter of the leader of the Islamic Revolution to the general youth in Western countries, 2014/8/9) [In Persian.
  • Tusi, Muhammad ibn Hassan (1414 AH), Amali, vol. 1, Qom, Dar al-Thaqafa [In Persian].
  •  

Files

Share

How to cite

Statistics