%0 Journal Article %T از حکمت مدنی تا حکمت تمدنی: چشم‌اندازی به فلسفه‌ی دین بر مبنای وجود ترابطی انسان %J فصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی %I دانشگاه شاهد %Z 2676-525X %A لبخندق, محسن %D 2022 %\ 09/23/2022 %V 5 %N 2 %P 255-286 %! از حکمت مدنی تا حکمت تمدنی: چشم‌اندازی به فلسفه‌ی دین بر مبنای وجود ترابطی انسان %K هبوط %K کثرت عرضی %K وجود ترابطی %K تمدن %K حکمت تمدنی %K فلسفه‌ی دین %R 10.22070/nic.2023.16376.1187 %X انسان، دین و حکمت، سه حقیقت در تعامل­اند؛ لذا نحوۀ پاسخ به دو پرسش انسان­شناسانۀ «چرایی (فلسفه) هبوط انسان در دار کثرت» و «نحوۀ وجود انسان در نسبت با کثرات پیرامونی­اش»، در نحوۀ دین­شناسی و شکل­گیری یک دستگاه حِکمی، بازتاب می­یابد و «دست­یابی به چشم­اندازی نوین در فلسفه‌ی دین و حکمت» به­عنوان یک هدف معرفتی؛ از خلال پاسخ به پرسش­های فوق و با بهره­مندی از ظرفیت­های حکمت متعالیه و بر اساس روش قیاسی- برهانی قابل تحقق خواهد بود. حکمت متعالیه، نحوۀ وجود موجودات را «وجود ربطی (فقر محض در نسبت با مبدأ)» معرفی می­کند، لکن با تبیین «نقش کثرت عرضی در حرکت جوهری»، می­توان از نحوه‌ای پیوند وجودی میان موجودات متکثر سخن گفت و نحوه‌ی وجودی به نام «وجود ترابطی» را تبیین نمود. انسان نیز که در دار کثرت هبوط یافته، علاوه بر وجود ربطی، وجود ترابطی دارد. «تمدن» به­عنوان موضوعی انسان­بنیان، متأثر از این نحوۀ وجود- وجود ترابطی -؛ قابلیت تبیین فلسفی می­یابد و بر همین مبنا می­توان از نوعی حکمت به‌نام حکمت تمدنی سخن گفت و آن ­را «استکمال متقابل نفوس انسانی و موجودات دار طبیعت در سایۀ تمدن الهی و به واسطۀ انتقاش نفس آدمی به نظم عقلی عالم و تشبه به باری­تعالی» تعریف کرد. هم‌نشینی حکمت تمدنی با بحث قرآنی استخلاف، چشم­انداز نوینی از فلسفه‌ی دین را رقم می­زند که در آن غایت «دین»، برپایی تمدن الهی معرفی می­شود. %U https://nic.shahed.ac.ir/article_4016_ff78becf63624747885412eea094f1e7.pdf