انسان به مثابه یک امت در قرآن کریم(مطالعه موردی آیات 123 - 120 سوره نحل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهراء، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

2 استاد رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهراء، تهران، جمهوری اسلامی ایران

3 استادیار مطالعات اجتماعی و تمدنی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، جمهوری اسلامی ایران

چکیده

امت، ابرنظام مناسبات انسانی در قرآن کریم و فراتمدنی بی‌نظیر است. با این حال در آیه 120 سوره نحل، حضرت ابراهیم(ع)به تنهایی امت نامیده شده است. ظرفیت امت در قالب‌های «یک فرد» و «نظام انسانی»، این سوال را به ذهن می‌آورد که یک انسان چگونه می‌تواند در قالب یک امت، نقش‌آفرینی کند؟ بدین منظور و برای استخراج ویژگی‌های امتی حضرت ابراهیم(ع)، تفاسیر فریقین درباره آیات 123-120 سوره نحل، به روش تطبیقی بررسی شدند. امت در قرآن کریم در دو سطح «نظام امتی» و « فرد امتی» معرفی شده است. از میان همه ویژگی های حضرت ابراهیم(ع)، ملت حنیف ابراهیمی، ویژگی منحصر به فرد حضرت ابراهیم(ع) است که به نظر می‌رسداین ویژگی در کنار ویژگی‌هایی نظیر «قانتا لله»، « لم یک من المشرکین» و «شاکرا لانعمه» ایشان را به مقام امت رسانده است. ملت حنیف ابراهیمی، خاستگاه عقلانی نظام فراتمدنی امت است که مرزهای زمانی، مکانی و نژادی را در هم نوردیده و همه انسان‌های حق-گرای عالم در هر زمان و مکان و با هر دین الهی را دربرمی‌گیرد. از سوی دیگر گستره عظیم وجود ابراهیم(ع)در قالب امت، با ارتباط میان من‌های علوی انسان‌ها، قلب‌های انسان‌های حق‌گرای عالم را به سوی امت، سوق می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Man as a nation in the Holy Quran (Case study of verses 123-120 of Surah An-Nahl)

نویسندگان [English]

  • kosar ghasemi 1
  • fathie fattahizadeh 2
  • habiballah babaei 3
1 Ph.D student in Quran and Hadith, AlZahra University, Tehran, Islamic Republic of Iran.
2 Professor of Quran and Hadith, AlZahra University, Tehran, Islamic Republic of Iran.
3 Assistant Professor of Social and Civilization Studies,Research Institute of Islamic Sciences and Culture, Qom, Islamic Republic of Iran.
چکیده [English]

Abstract
The ummah, the super-system of human relations, is unique in the Holy Qur'an and the trans-civilized. However, in verse 120 of Surah An-Nahl, Prophet Ibrahim (AS) is called the ummah alone. The capacity of the ummah in the form of "one person" and "human system" raises the question of how a human being can create a role in the form of a nation? For this purpose, and in order to extract the characteristics of the nation of Prophet Ibrahim (AS), the interpretations of the sects about verses 123-120 of Surah An-Nahl were examined comparatively. The ummah is introduced in the Holy Quran at two levels: "the system of the nation" and "the individual of the nation".
Among all the characteristics of Prophet Ibrahim (AS), the nation of Hanif Ebrahimi is the unique characteristic of Prophet Ibrahim (AS) It seems that this feature, along with features such as "Qanta Allah", "I am not one of the polytheists" and "Shakra Lanameh" has made her the ummah. The nation of Hanif Ebrahimi is the rational origin of the ultra-civilized system of the ummah Which transcends temporal, spatial and racial boundaries And it encompasses all the righteous human beings of the universe at any time and place and with any divine religion. On the other hand, the great extent of the existence of Ibrahim (AS) in the form of the ummah, with the connection between the Alawite selves of human beings, leads the hearts of the righteous human beings of the world to the ummah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • Ummah
  • Ibrahim (AS)
  • Superior existence
  • Existence of weakness
آلوسی، سید محمد(1415ه.ق)، روح المعانی فی تفسیرالقرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن­درید، محمدبن­الحسن(1988م)، جمهرة اللغة، بیروت: دارالعلم للملایین.
احمدی، ظهیر(1388)، مفهوم­شناسی ­امت ­در­قرآن ­و ­اجتماع، پژوهشنامه ­علوم ­و معارف­ قرآن­کریم، سال اول، شماره دوم، صص68-47.
بابایی، حبیب­الله(1399)، تنوع و تمدن در اندیشه اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
بابایی، حبیب­الله(1388ش)، جستاری ­نظری ­در­ باب ­تمدن، قم: پژوهشگاه­ علوم­ و فرهنگ ­اسلامی.
بابایی، حبیب­الله(1398)، درآمدی بر «یاس» و «امید» در فراز و فرود تمدن اسلامی(رویکرد الهیاتی و تاریخی)، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، سال دوم، شماره دوم، صص205- 222.
بابایی، حبیب­الله(1394ش)، کاوش­های نظری در الهیات و تمدن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
پیروزمند، علیرضا و خورشیدی، محمد(1398)، مؤلفه­های ساختاری تمدن­سازی اسلامی(با رویکرد آینده پژوهی)، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، سال 1398، شماره اول، صص358-329.
تقوی، هدیه(1399)، کنش گفتمانی حضرت ابراهیم(ع) با مخالفان در قرآن کریم(براساس طبقه بندی کنش­های   گفتاری سرل)، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال هفدهم، شماره دوم، صص31-1.
سید بن ­قطب، ابن ­ابراهیم ­شاذلی(1412ه.ق)، فی ­ظلال ­القرآن، بیروت-قاهره: دارالشروق.
طباطبایی، محمدحسین(1417ه.ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات­ اسلامی­ جامعه­ مدرسین­حوزه   علمیه ­قم.
عبدالباقی،محمدفواد،(1431ه ق)، المعجم ­المفهرس ­لالفاظ ­القرآن ­الکریم، قاهره، دارالکتب­ المصریه.
فخررازی، محمدبن­عمر(1420)، التفسیرالکبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
فراهیدی، خلیل ­­بن ­­احمد(1409ه.ق)، کتاب­العین، قم: نشرهجرت.
قرائتی، محسن(1383ش)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس­هایی از قرآن.
قاسمی، کوثر؛ فتاحی­زاده، فتحیه و بابایی، حبیب­الله(1398)، امت، فراتر از تمدن در آینه قرآن، فصلنامه فلسفه و الهیات نقد ونظر، سال بیست و چهارم، شماره سوم، صص 54 – 31.
قرشی، علی اکبر(1371ش)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مرتضی زبیدی، محمد بن محمد(1414ه.ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر.
مصطفوی، حسن(1430ه.ق)، التحقیق ­فی ­کلمات ­القرآن الکریم، بیروت-قاهره-لندن: دارالکتب­العلمیه.
مصلایی­پور، عباس و پروینی، ایوب(1396)، بررسی ­تطبیقی ­مفهوم ­امت ­با ­تکیه ­بر ­آرای ­تفسیری­ مفسران، مطالعات­تفسیری، سال ­هشتم، شماره­29، صص104-91.
مکارم­شیرازی، ناصر(1374ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب­الاسلامیه.
مطهری، مرتضی(1392)، انسان­شناسی قرآن، تهران: صدرا